Ölçü Trafoları

Elektrik trafoları

Alternatif akım tesislerinde, akımı, gerilimi, belli oranlarda küçültmeye yarayan, özel trafolardır. Gerilim ve akım değerlerini istenen değerde tutabilen cihazlara ölçü trafoları denir. Elektrik trafoları, akım veya gerilimini ölçmek amacıyla özel olarak tasarlanmıştır. Ölçü trafolarının yardımı ile sekonder devredeki yüksek gerilim ve büyük akımlar, ölçü aletlerinin ölçebileceği daha küçük değerlere düşürülür. Ölçü trafoları genel olarak akım ve gerilim ölçmek için kullanılır.

Elektrik tesislerinde kontrol ve koruma devrelerinde kullanılan ölçü aletleri ve röleler;

Yüksek alternatif akım ve gerilim değerlerini istenilen ve uygun değerlerde elektrik ölçü aletleri ile ölçmek zor ve tehlikelidir. Ölçüm cihazlarını doğrudan şebeke hattına bağlamak olanaksızdır. Çünkü yalıtkanlık elde etmek güç olduğundan, ölçümleri okuyup kontrol edenlerin hayatlarını tehlikeye soktuğu gibi ölçü trafo fiyatları da çok yüksek olur.

Yüksek gerilim için uygun değerlerde yalıtımın sağlanması ve uygun nitelikte ölçü aleti yapmak zordur. Bunun için koruma rölelerini ve ölçü aletleri devreye bağlarken yardımcı araçlara gereksinim vardır. Böyle devrelere, trafo firmaları tarafından standart olarak yapılmış, ucuz ve küçük ölçü aletleri ile kontrol cihazlarının bağlanmasını sağlayan özel trafolar kullanılır. Bu trafolara ölçü trafolarıdır.

Ölçü Trafo Çeşitleri

Ölçü trafoları genel olarak;

Akım trafosu
Gerilim trafosu
Elektronik Ölçü Trafosu

Ölçü aletlerinin hem analog hemde dijital (elektronik ölçü aletleri) olan çeşitleri vardır.

Akım Trafosu

Primer akımını belli oranda düşürür. Primer akımı arasındaki faz farkı ortalama 0° olan ölçü trafosudur. Akım trafosu devreye seri bağlanır. Primer akımından yük akımı geçer iken, sekonderden ise ölçü aletleri röle ve benzeri gibi cihaz akımları geçer. Gerilimin yüksek ve alçak olduğuna bakmadan akım transfarmotörleri büyük akımların ölçmede kullanılır.

Akım trafosunun dönüştürme oranı;

K = I1 / I2 formülü ile bulunur.

Akım transformatörleri duyarlılığı; 0,1-0,2-0,5-1-3-5 şeklindedir. Gücü ise 2,5-5-10-15-30-60 VA daha büyüktür. Akım trafosuna bağlanan aletlerin iç direnci çok küçüktür. Bundan dolayı trafolar kısa devre durumunda çalışırlar. Sekonder kesinlikle boşta bırakılmamalıdır. Sekonder yüksüz bırakılırsa primer devreye ters yönde manyetik akı akışı ortadan kalkar. Yüksek gerilim indüklenir. Nüvedeki demir kaybı artar. Aşırı derecede ısınır. İzole yalıtkanlığı bozulur. Bağlantıların değiştirilmesi gerektiği zaman sekonder uçları kesinlikle kısa devre edilmelidir.

Gerilim Trafosu

Yüksek gerilimi belli oranda düşürür. Sekonder ile primer gerilimleri arasındaki faz farkı ortalama olarak 0° olan bir trafodur. Gerilim trafosu devreye parelel olarak bağlanır. 600Volttan daha büyük gerilimleri ölçmek için kullanılır. Ölçü aletini yüksek gerilimden yalıtmak zordur. Bundan dolayı gerilim trafoları kullanılır. Normal iki sargılı gerilim düşürücü trafolara benzerler. Trafonun primeri yüksek gerilim şebekesine bağlanır. Sekonderi ise ölçü aletine veya rölelere bağlanır. Sekonder gerilimi 100 – 110 Volt olduğu gibi 120 – 150 Volt da olabilir. Ölçü aletleri çok uzakta olduğu zaman bu gerilim 200 Volta kadar çıkabilir. Ölçü aletlerinin toplam gücü, sekonderin anma gücünden büyük olmamalıdır. Gerilim ölçü trafosunun sekonderi (v) topraklanır. Can ve mal güvenliğinin sağlaması için mutlaka topraklama yapılmalıdır. Kısa devreye karşı koruma için primer ve sekondere sigorta konulur.

Ölçü trafo imalatı çeşitli oranlarda üretimi yapılır.