Topraklama

Topraklama nedir

Topraklama

Topraklama Elemanları
Topraklama tesislerinin yapımında topraklayıcılar (topraklama elektrodu), topraklama iletkenleri ve bağlantı parçaları kullanılır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca yayınlanan “Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği”ne uygun bir şekilde profil, şerit, örgülü iletken ve levha topraklama elemanları imalatı yapılmaktadır.
Topraklama İletkeni
Topraklanması gereken bir işletmeyi veya aleti, bir topraklayıcıya bağlayan toprağın dış kısmında ya da yalıtılmış olarak toprağın içinde döşenen iletkendir. Topraklama, gerilim altında olmayan elektrik tesisatı bölümlerinin, topraklama iletkeni seçimi uygun iletkenlerle, toprağın içerisine yerleştirilmiş iletken cisme bağlanmasıdır.
Topraklama iletkeni kesit hesabı, paslanmalara karşı daha güçlü olması için topraklama iletkenin hesabı şöyle sıralanmıştır;
• Bakır – 16 mm²
• Alüminyum – 35 mm²
• Çelik – 50 mm²

1 – Elektrot

Topraklayıcı ( topraklama elektrodu); Toprağa gömülü olan ve toprakla iletken bir bağlantısı olan ya da beton içerisine gömülü, geniş yüzeyli bağlantısı olan iletken parçalarıdır. Topraklama elektrotları toprakla devamlı temas içinde olduğundan korozyona (kimyasal ve biyolojik etkiler, korozyon meydana gelmesi, oksitlenme, elektrolit ve elektroliz vs.) karşı dayanıklı malzemeden yapılmalıdır.

Yere göre topraklayıcılar:

Yüzeysel topraklayıcı: Genellikle 0,5-1 metre arasındaki derinliğe yerleştirilmiş topraklayıcıdır. Bunlar galvaniz şerit veya örgülü iletkenden yapılmakta ve halka, yıldız, gözlü topraklayıcı veya bunların karışımı ile yapılabilir.
Derin topraklayıcı: Düşey olarak 1 metreden daha derine yerleştirilmiş topraklayıcıdır. Bunlar yuvarlak çubuk, galvanizli boru ya da benzeri profil malzemelerden imal edilir.

Topraklayıcı olarak şu malzemeler kullanılabilir:

Şerit veya örgülü iletken topraklayıcı
Çubuk topraklayıcı veya boru topraklayıcı
Levha topraklayıcı

2 – Şerit Topraklayıcı

Şerit, yuvarlak iletken ya da örgülü iletkenden yapılan ve genel olarak derine gömülmeyen topraklayıcılardır. Şerit topraklayıcı, uzunlamasına döşenebileceği gibi yıldız, gözlü, halka topraklayıcı veya bunların bazılarının bir arada kullanıldığı şekilde düzenlenebilir.

Şerit topraklayıcılar zemin şartları uygun durumda ise topraklayıcılar 0,5 ile 1 m derinliğine gömülür. Bu arada yayılma direncinin üst zemin nemine bağlılığı ve donma ihtimalide unutulmamalıdır. Şerit topraklayıcıların uzunlukları istenen yayılma direncine göre bulunur.

3 – Çubuk Topraklayıcı

Profil çelikten veya borudan yapılmış ve toprağa çakılarak kullanılan topraklayıcılar çubuk topraklayıcılardır. Çubuk topraklayıcılar yere dik olarak çakılmalıdır. İstenen küçük yayılma direncinin sağlanması için birden çok çubuk topraklayıcının kullanılması gerekirse, bunlar arasındaki açıklık, en az bir topraklayıcı boyunun iki katı olmalıdır. Toprağın üst tabakasının donması ve kuruması sebeplerle paralel bağlı çubuk topraklayıcılar bütün uzunlukları boyunca etkili olmadıkları için, bunlar arasındaki uzaklık bir topraklayıcının etkili boyunun en az iki katı olmalıdır.

4 – Levha Topraklayıcılar

Bu topraklayıcılar delikli veya dolu levhalardan yapılırlar. Bunlar genellikle diğer topraklayıcılara göre derine gömülür.  Levha topraklayıcılar zemine dikey olarak gömülmelidir. Levha topraklayıcıların  boyutları gerekli yayılma direncine göre seçilmelidir. Topraklama tesislerinde genellikle l m x 0.5 metre ile 0,7 x 0,7 metrelik bakır levha kullanılır. Levhanın üst kenarı toprağın yüzeyinin 1 metre aşağısında olmalıdır. Küçük bir yayılma direnci sağlamak  için birden çok levha topraklayıcı kullanılması durumunda bunlar arasındaki açıklık en az 3 metre olmalıdır. Aynı yayılma direncini elde etmek için çubuk ve şerit topraklayıcı yerine levha topraklayıcı kullanıldığı zaman bunlara kıyasla daha fazla malzeme kullanılması gerekir.

Bağlantı Elemanları:  Pabuç, topraklama klemensi ve diğer yardımcı bağlantı elemanlarından meydana gelir. Bu topraklama malzemeleri  topraklama firmaları tarafından imalatı yapılan galvaniz ve bakırdan üretilir. Topraklama malzemeleri fiyatları kullanılan elemana göre değişkenlik gösterir.

Topraklama Yönetmeliği
Topraklama yönetmeliği esas itibariyle, frekansı 100 Hz’in altındaki alternatif akım (AA) ve doğru akım (DA) elektrik tesislerine ilişkin topraklama tesislerinin kurulması, işletilmesi, denetlenmesi, can ve mal güvenliği bakımından güvenlikle yapılmasına ilişkin hükümleri kapsar.
Topraklama uygulamaları ELEKTRİK TESİSLERİNDE TOPRAKLAMALAR YÖNETMELİĞİ referans alınarak hazırlanır ve projelendirilir. Bu yönetmelik EN (Avrupa Standartları), HD, IEC (Uluslararası Elektroteknik Komisyonu) ve VDE(Alman Standartlar Enstitüsü= gibi ulusal komitelerin standartları baz alınarak hazırlanmıştır.
Elektrik şalt sahalarında alınması gereken en önemli önlemlerden biri elektrik topraklama yönetmeliği gereğince topraklama tesislerinin kurulmasıdır.
• Elektrik tesislerini topraklamadaki amaç, üretim sırasında çalışan elemanları iş güvenliği yönetmelikleri doğrultusunda korumak,
• Tesis içerisinde bulunan aletlerin elektrik arızalarına maruz kalmamalarını, tesiste çalışanları arıza yapmamalarını sağlamak,
• Elektrik enerjisinin güvenirliğini ve devamlılığını artırmaktır.
Elektrik şalt sahalarında topraklamalar ile ilgili yönetmelikler, standartlar, kuvvetli akım, topraklama yönetmeliğine uygun ve kusursuz olarak topraklama elemanları seçilerek, topraklama, toprak ölçümü ve topraklama ölçümü yapılarak topraklama raporu hazırlanır .

Topraklama çeşitleri özellikleri bakımından çeşitli farklılıklar gösterir.
• Yüksek Gerilim Tesislerinde Topraklama
• Alçak Gerilim Tesislerinde Topraklama
• YG ve AG Sistemlerinde Topraklama Tesislerinin Birleştirilmesi
• İletişim Sistemleri ve Bilgi işlem Tesisleri için Topraklama Kuralları
Başlıklar altında belirlenmiş elektrik tesislerinde topraklama yönetmeliği ve elektrik iç tesisat yönetmeliği aşağıda verilmiştir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından Resmi Gazete’de yayınlanan topraklama yönetmeliğine ulaşmak için aşağıdaki linke tıklayınız ve dosyayı bilgisayarınıza indiriniz.