Stator nedir?

Stator

Stator (endüktör), elektrik motorları, alternatörler, generatörler, biyolojik rotorlar ve jeneratörler gibi döner elektromanyetik cihazların dış tarafında kalan dönmeyen duran statik parçadır. Stator motorun iki temel bileşenden birini temsil eder. Diğeri ise rotor, makinenin çalışmasını sağlayan hareketli parçasıdır. Cihazın tasarımına bağlı olarak stator, cihazın armatürü veya alan sargısı gibi davranabilir. Her iki durumda da, rotor etrafında veya içinde döndüğünde sabit kalır.

Genel olarak tek tek kesilen silisyum kaplı 0,4 – 0,8 mm kalınlığında stator saçları özel kalıplarda paketlenmesiyle üretilen stator, asenkron motorun duran parçasıdır. Bu parçanın iç kısmında izoleli bakır telden bobin kangalları ile bobinaj yapılmış sarımlar bulunur. Sarımların görevi statora alternatif gerilim uygulandığında manyetik alan oluşturarak rotorun dönmesini sağlamaktır.

Elektrikli motorlar ve jeneratörler gibi döner elektromanyetik makinelerin tamamı, söz konusu özel tasarıma bağlı olarak iki kritik görevden birini yerine getiren iki temel bileşenden meydana gelir. İki temel bileşen dönen bir rotor ve sabit bir statordur. Bir motorda rotor, makinenin üretmek üzere tasarlanmış çalışma hareketi sağlayan cihazın parçasıdır.

Bir otomobil alternatöründeki rotor, alternatörlerde ve jeneratörlerde olduğu gibi bir dış güç kaynağının çalışma hareketi sağlayan elemandır. Her iki durumda da stator, çalışma esnasında daima dönen rotora göre statik kalır. Örneğin; ilgili makine bir motor gibi, hareket çıkış cihazı veya bir jeneratör gibi bir elektrik gücü çıkışı kaynağı olsun, stator ve rotor iş çevriminde iki temel görevden birini yerine getirir.

Birincisi bir alan bobininin olmasıdır. Yani stator makinenin alan kısmı, kalıcı mıknatıs veya elektrikli bobin ile güçlü bir manyetik alan meydana getirir. İkincisi ise rotordur. Devrenin iş çevrimindeki görevi bir armatürün görevidir. Bu rotor, cihazın çıkışını sağlamak için manyetik alanın etkileşime girdiği makinenin parçasıdır. Birçok elektrik motorlarında her iki parça da (stator ve rotor), alan bobini (stator) veya armatürün (rotor) rolünü yerine getirebilir.

DC Motor Statoru

Sabit mıknatıslı stator

Stator (endüktör) makinenin dış tarafında kalan, dönmeyen duran kısmıdır. Karkas üstüne yerleştirilen ana ve yardımcı kutuplar ve bunlar üstündeki sargılardan meydana gelir. Stator üzerinde oluklar açılmış ince sacların paket haline getirilip bu oluklara sargılar sarılması ile elde edilmiştir.

Endüktör sargısı DA makinesinin gövdesinde bulunur ve vida veya somunlarla gövdeye tutturulur. Görevi manyetik alan meydana getirmektir. Mıknatıs alanını sağlar. Makinedeki sargılar doğru akımla beslenir. Doğru akım motorlarında manyetik alan endüktörde oluşur. Statora aynı zamanda kutup da denir. Stator karkasına yerleştirilen kutuplar, demir sac levhaların paketlenmesiyle yapılmıştır. Orta ve büyük güçteki makinelerde ana kutuplar ve bunların arasına yerleştirilmiş yardımcı kutuplar vardır.

Doğru akım motorlarında (DC motor) kutuplar, manyetik alanın oluştuğu kısımdır. Doğru akım makinesinin özelliğine göre endüktör sargısı yapısal değişiklikler gösterir. Makinenin çapına, büyüklüğüne ve devir sayısına göre doğru akım makineleri; 2, 4, 6, 8 veya çok kutuplu olabilirler. Stator kutupları mıknatıs veya elektromıknatıstır.

Küçük güçlü DA makinelerinde ve pilli oyuncak da daimi mıknatıs, stator olarak görev yapmaktadır. Çok küçük doğru akım makinelerinin kutupları sabit mıknatıslı da olabilmektedir. Ancak genellikle elektromıknatıslı kutuplar kullanılır. Bunun için kutuplar üzerine gerekli manyetik akıyı meydana getirecek sargılar yerleştirilir. Ana kutupların üzerindeki sargılara uyarma sargıları denir. Sargılar sarılmadan önce, kutup üzerine prespan kağıttan bir izolasyon geçirilir ve daha sonra sargılar sarılır.

Doğru akım motorlarında, kutup sayısı alternatif akım makinelerindeki gibi gerilim hız ve indüklenen akımın frekansına bağlı değildir. Kutup sayısı makinenin devir sayısına ve gücüne göre değişim gösterir. Endüktör firmaları tarafından makinenin gücüne (büyüklüğüne, çapına) ve devir sayısına göre 2, 4, 6, 8 veya daha çok kutuplu olarak endüktör imalatı yapılmaktadır. Endüktör fiyatları da üretilen makineye göre değişmektedir.