Şönt Motor

Şönt motor

Şönt motor nedir?

Rotor bobinleri, stator bobinlerine paralel olarak bağlanan motorlara şönt motor denir. Şönt motorlarda devir ayarı alan ayarlayıcı direnç ve yol verme direnci yardımı ile yapılmaktadır.

DC motor çeşitlerinden biri olan şönt motorlar yüksüz durumda iken devir kendiliğinden yükselmez. Şönt motorlar yük altındayken devir sayıları çok az değişir. Ama yol alma momentleri fazla yüksek değildir. Bu özelliklerinden dolayı şönt motorlar devir sayısının sabit kalması istenen ve yüksek kalkış momenti istenmeyen yerde kullanılır. Kağıt fabrikaları, dokuma tezgahları, gemi pervaneleri, matbaa makineleri ve asansörler bu motorun kullanım alanlarındandır.

DA şönt motor bağlantısı yapılırken; şönt motorda rotor(endüvi) ve şönt sargı bulunur. Şönt sargı C – D harfleriyle sembolize edilir. Bazı şönt motorlarda yardımcı kutuplar kullanılmaktadır. Bunlar H-G harfleriyle gösterilir ve rotora seri bağlanır. Rotor ucları A-B harfleriyle gösterilir. Yardımcı kutup, kalın kesitli ve az sipirlidir. Şönt motorların kutup sargıları ince kesitli, çok sipirli yapılır. Şönt motorların stator sargısı rotora paralel bağlanır.

Motor boşta veya yükte çalışırken stator sargısından geçen akım hemen hemen sabit kalır. Şönt motorlar seri motorlar gibi ilk çalışma esnasında ambele olmaz. Endüktör sargısındaki bir kopukluk olduğunda, uclar yanlış bağlandığında ambele olurlar. Şönt motorlar, devri sabit ve çekme kuvveti istenmeyen yerlerde kullanılırlar. Kalkınma momentleri küçüktür.

Şönt Motorun Devir Yönü Değişimi

DC şönt motorun statorundan veya rotorundan geçen akımın yön değişmesiyle devir yönü değiştirilir. Yapılan bağlantıda akım yönüne bağlı olarak kutuplarda N ve S kutbu meydana gelir. İçerisinden akım geçen iletken, manyetik alanın dışına çıkarılır.

Statordan geçen akım yön değiştirdiği taktirde akım yönüne bağlı, kutuplardaki N ve S kutupları da yön değiştirir. Kutupların yön değiştirmesi şönt motorun devir yönünün değiştirmesini sağlar.

Rotordan geçen akımın yönü değişirse, şönt motorun devir yönüde değişir. Bu işlemin gerçekleşmesi için bağlantı şemasındaki (A –B) uçlarına bağlanan iletkenler karşılıklı yön değiştirmelidir. Bu değişim yapıldığında devir yönü değişir.

Şönt Motor Bağlantısı

Doğru akım şönt motorlarına LMR reostasıyla yol verilir. Doğru akım gerilimi, tristörlü (SCR) üç fazı doğru akıma çeviren doğrultmaçlar ile yapılmaktadır. Şönt sargıyla rotor (endüvi) paralel bağlanır. Doğru akım motorlarından bazılarının güçleri büyük olduğu için doğrudan şebekeye bağlanmamalı, motora uygun olan bir reostayla yol verilmelidir. Şönt motorların bağlantıları yapılırken etiket üzerinde yazılı gerilim ve akım değerleri dikkatte alınmalıdır. Yoksa motorda büyük hasarlar oluşur. Reosta ve ölçü aleti seçimi yapılırken uygun olanı seçilmelidir.

Şönt Motorun Devir Sayısı Ayarı

Devir sayısı ayarı şönt motorda, motorun gücüne bağlı olarak yapılır. Stator sargısındaki gerilim sabit tutulur, rotordan geçen akım LMR reostası değişir. Rotor devresindeki direnç azaldığında devir sayısı artar.

LMR reostalarının bazı tipleri yalnızca  rotordan geçen akımı azaltırken, bir miktar da statordan geçen akımı  azaltır. Bundan dolayı devir artar.