Servo Motorun Bakımı

Servo motor bakımı

Teknolojik yenilikler, bilgisayar devrimini gerçekleştirerek bu devrim sayesinde kontrol sistemleri hızlı bir şekilde gelişmiştir. Bundan dolayı bir çok kompleks kontrol sistemlerini çözüme götürmüştür. Güç elektroniğindeki ve bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler motor kontrol uygulamalarına da yansımış, aynı zamanda motor kontrol işlemlerine de hız katmıştır.

Bütün bu gelişmeler motor kontrollerine ve yapılarına doğrudan etki ederek daha iyi iş yapabilen aynı zamanda da az arıza veren, yeni motorların meydana gelmesine sebep olmuştur. Fırçasız motorlar, Fırçalı DC motorların kollektör, fırça ve çalışma prensibinden dolayı meydana gelen sorunlar nedeni ile geliştirilmiştir. Özellikle bir motordan istenen; yüksek aralıklarda hız kontrolü, hızlı ivmelenme, hız-moment karakteristiği, servo kontrol kolaylığı, bakımının kolay olması, daha az arıza gibi sebeplerle klasik motorların dışında yeni motor arayışları servo motor adı verilen motorları servo motor firmaları piyasaya çıkarmıştır.

Servo Motor Bakımı ve Onarımı

Servo motor tamiri yaygın değildir. Ancak bakım ve onarımları yapılır. Genel olarak güç soketlerinin bağlantı yerlerinde arıza meydana gelir. Arızaların nedeni, güç kablolarının temassızlığı sonucu meydana gelen arklardır. Arklar ısınarak yanmalara sebep olur. Yanmalar gözle görülür. Servo motor kontrolü yapılırken, bakım ve küçük arızaların giderilmesinde izlenmesi gereken yollar;

Arıza tespiti için mekanik ve elektrik arızası olduğu araştırılır.
Mekanik arızaların tamiri parçaların değiştirilmesi ile giderilir.
Gerekli kimyasal maddeler kullanarak yağ, kir, toz gibi diğer çevre etkenlerden dolayı oluşan kirlenmeler temizlenir.
Arıza elektrik ise motor veya servo sürücü devresinde mi olduğu tespit edilir.
Elektrik arızalarında motor devresindeki sargı uçlarının ve sargıların kontrolü yapılır.
Elektronik kartın kontrolüne servo sürücü devresinde bakılır.

Arıza tespit edildikten sonra servo motorun tamiri, teknik servisler tarafından giderilmelidir. Servo motorların sökülme işlemleri, elektrik motorlarının sökülme işlemi gibidir. Aralarındaki fark, fren, geri besleme mekanizması ve başka motor tarafından soğutma düzeneklerinin olmasıdır.

Servo Motorlarda Kullanılan Aktarma Organları

Servo motorlar da kullanılan aktarma organları genel olarak tork arttırma amacı için kullanılır. Motor gövdesine vidalarla tutturulur. Aktarma organları genel olarak dişli sistemlerden meydana gelir. Bakıma gereksinimi vardır. Zamanla dişlilerin aşınması gibi problemler sebebi ile aktarma organlarının yenisiyle değiştirilmek gerekebilir. Aktarma organlarında kullanılan dişliler metal veya plastikden olabilir. Aktarma organını motordan sökmek ve motora bağlamak için gerekli talimata uyulmalıdır. Talimata uygun bir şekilde sökülen aktarma organın da arıza varsa yenisiyle değiştirilir. Servo motor bakımı gerektiği şekilde yapıldıktan sonra yada yeni bir aktarma organı takılacaksa talimat doğrultusunda takma işlemi gerçekleştirilir.

Servo Motor Kapaklarının Sökülme İşlemi

Servo motorun kapakları sökülürken bazı vidalar sökülerek başlanır. Motorun cinsine göre büyüklükleri yada vida sayısı değişebilmektedir. Vidalar tornavida kullanarak sökülür. Motorun sökülme işlemi, mil (şaft) kısmından ve geri besleme elemanlarının olduğu bölümlerden yapılır. Servo motorun sökülmesi diğer elektrik makinelerindeki gibi yapılır.

Motorun mil tarafını sökerken, vidaların çıkartılması yeterli olur. Motorun geri besleme elemanlarının olduğu yüzeydeki bölümler sökülür iken dikkatli olunmalıdır. Motorun en dış kapağı sökülürse, geri besleme kısmı görülür. Bu görülen kart geri besleme elemanının kartıdır. Kartın vidaları sökülüp kart üzerindeki sinyal soketi de çıkarılırsa görülen kısım geri besleme elemanıdır. Vidalar söküldüğünde motorda hangi geri besleme elamanı kullanıyorsa o görülür. Unutulmaması gereken, sökülecek parçalar ve bölümleri servo motor çeşitlerine göre değişebilir. Nadiren geri besleme elemanları, bazı motorların üstünde olmayabilir. Bazı motorların fren sistemleri olabilir.

Servo Motor Rulmanların Kontrolü ve Çıkarılması

Diğer motorlarda olduğu gibi, servo motorların rulman sağlamlık kontrolleri yapılır. Arızalı rulman varsa sökülerek motorun cinsine, hızına, mil çapına, yüküne göre yeni rulman takılır. Genel olarak bilyeli rulmanlar tercih edilir. Servo motorlar da rulmanların arızalanmasına sık rastlanır. Farklı sebeplerle arızalanan rulman gürültülü çalışır.

Servo motorun bakımı

Rulmanların Rutin Kontrolü Yapılmazsa;

Motor mili sıkıştırır, motora zarar verebilir.
Motorun rotorunun , motorun iç yüzeyine sürtülmesine sebep olur

Rotora zarar vermekle kalmaz motorun yüzeyini de etkiler. Bu da genellikle rotorda meydana gelen arızanın en önemli sebebidir.

Rulman Kontrolünü Yaparken;

Gürültü dinleme aletiyle rulmanın gürültüsü saptanır.
Sıcaklık ölçüm tabancası enfraruj termometre ile sıcaklık saptanır.
Titreşim ölçüm aleti ile, rulmanın titreşimi saptanır.

Servo Motorların Rulmanlarının Çıkartılması

Servo motor, rulmanlarının sökülme işlemi diğer elektrik motorları gibi yapılmaktadır. Farklı rulman sökme yöntemleri vardır.

Çektirme ile rulmanı sökme,
Hidrolik sistemler ile rulmanı sökme, (hidrolik basınçla)
Rulmana ısı uygulayarak sökme.

DC Servo Motorlarda Stator, Sargıların Kontrolü, Sarımı

Servo motorlar DC motorlar gibi stator, rotor, fırça, kollektör ve gövdeden oluşur. Servo motor çalışma prensibi DA motor gibidir. Aralarındaki fark, geri besleme sisteminin var olmasıdır. Bunların statoru alan sargılı yada kalıcı mıknatıslı yapılabilir. Alan sargısından yada rotordan motor kontrolü yapılır. Alan kontrollü DC servo motor, DA şönt motorlar gibidir. DC servo motorlar yabancı uyartımlı DA motorlar yada sabit mıknatıslı motorlardır. Sabit mıknatıslı da farklı sebeplerle (rotorun kutuplara sürtümesi gibi) sabit kutuplar hasar görür. Alan sargılıda sargıların yanma olasılığı vardır. Sargı yanıkları görülebilir. Avometre ile sargı kontrolleri yapılır. Sargılar motor gücüne bağlı olarak sipir sayıları ve tel çapları değişebilir.

Rotorda ki sargılar, DC motorun rotor sargıları gibi yapılmaktadır. Fırça ve kollektörler DC motorun aynısıdır. En fazla kollektör ve fırçalar arıza yapan parçaladır. Devamlı bakım gerektirdiğinden servo motor firmaları tarafından üretilen, servo motor fiyatları yüksektir. Bundan dolayı fazla kullanılmazlar.

Fırçasız DC Servo Motorlarda Stator, Sargıların Kontrolü, Sarımı

Fırçasız servo motorda DC motorda olan doğrultucu devreler bulunmaz. Bununla birlikte rotor durumuna uygun olacak biçimde akım akışını sağlayan ve besleme kaynağının kontrolünü yapan bir devre motor kontrol sistemi bulunmaktadır. Fırçasız DC servo motorlar, DC servo motorların bakımlarının ortadan kalkması amacıyla yapılmıştır. Fırçasız DC servo motorların, fırça ve kollektörleri olmadığı için endüvileri özel bir bileşimden yapılmış sabit mıknatıslıdır.

Fırçasız DC servo motorların sargıları üç faz sarılır ve üç faz verilir. AC servo motorlara üç fazlı AC verilir. Sargıları, senkron ve asenkron motor sargıları gibi sargıları yapılmaktadır. Fırçasız servo motorlarda endüvinin nerede olduğu sensörler kullanılarak bulunur. Servo motorlarda şaftın nerede olduğu, doğru sargıya doğru zamanda ve doğru yönde enerji verilmesi yönünden bilinmelidir İki tip sensör kullanarak şaftın nerede olduğu bilinir.

Foto sensörler
Alan etkili sensörler ( Hall effect sensors)

Kullanılan sensörler zaman içerisinde arızalanabilirler. Arızalanan sensörlerin tamirleri pek mümkün değildir, yenisi ile değişim yapılır.

AC Servo Motorda Stator, Sargıların Kontrolü, Sarımı

AC servo motorlar iki faz AC servo motor ve 3 faz AC servo motor olarak iki biçimdedir. İki fazlı AC servo motorlar iki fazlı sincap kafesli asenkron motordur. Aralarındaki fark servo motorun endüvisine (rotor) yüksek direnç özelliği kazandırılmasıdır. AC servo motorların endüvileri sabit mıknatıslıdır. İki fazlı AC motorun parçaları; fren, sincap kafesli rotor, kondansatör, düşürücü çarklar, faz sargısı (stator sargısı), takometre, söndürücü gibi parçalardan meydana gelir.

İki fazlı olan AC motorlar esasen iki fazlı sincap kafesli asenkron motordur. Birbirlerinden farkları servo motorun endüktörünün yüksek dirençli olmasıdır. AC servo motorun endüktör mıknatısları sabittir. İki fazlı AC servonun endüktöründe kontrol sargısı ve referans sargısı ve olmak üzere iki tane sargı bulunur. Sargı eksenleri arasında 90° lik elektriksel açı vardır. Referans sargısına sabit AC, kontrol sargısına genliği ayarlanabilen AC kaynak bağlanır. Üç fazlı AC servo motorun endüktörü, daimi mıknatıslı senkron motorun endüktör (stator) gibidir. 3 fazlı sargılar sarılarak sargılara 3 faz AC verilir.

Endüvi durumu ile uyumlu olacak biçimde üç fazlı AC, endüktör sargılarına verilirse endüktörde döner manyetik alan meydana gelir. Manyetik alan senkron hızda döner ve senkron hız formülü asenkron motorun senkron hız formülüyle aynıdır. 3 fazlı AC servo motorlar, senkron motor ve 3 fazlı asenkron motor gibidir. 3 fazlı AC servo motorların sargılarının kontrolü ve sarılmaları, senkron ve asenkron motorla aynıdır. 3 fazlı AC servo motorda üçgen ve yıldız bağlantı yapılır. Yıldız yada üçgen bağlantı sargı içinde yapılır, klemens kutusuna (bağlantı kutusu) çıkartılmaz.