Reosta Nedir?

Elektronik

Bir iletkenin direncini değiştirmek için kullanılan alete reosta denir. Reosta ayarlanabilir veya değişken dirençlidir. Kısa devre prensibi geçerlidir. Akım devamlı suretle en az dirençli yolu tercih ettiği için, akım ayarlanan yolu kullanarak direnç azaltılıp akım şiddeti arttırılmıştır. Bir akımın akışını kesintiye uğratmadan bir devrenin elektrik direncini kontrol etmek için kullanılır.

Reosta

Reosta ve potansiyometre teknik olarak birbirinin aynısıdır. Reosta değeri değiştirilebilen, iki uçlu ayarlanabilen dirençlerdir. Bu iki uçtan birbirine bağlı olan hareketli uç, üzerinde gezdirilerek direnç değeri değiştirilir. Reosta ve potansiyometre arasında sadece fiziksel yapı farkıdır. Reosta potansiyometreye göre daha güçlü, daha yüksek akım kapasiteli olduğundan yüksek akımlı devrelerde kullanılır.

Reosta sembolü

Reostalar krom-nikel direnç telinden imal edilir. Reostaların karbon tipi ve telli tipleri bulunur. Ayrıca elle çevrilebilen veya elektronik olarak ayarlanabilen reosta çeşitleri de vardır. Sürekli direnç değişimi yapan reostalar da vardır. Reosta değişken dirençler akımın şiddetini istenilen değere ayarlamayı sağlar. Reosta içerisindeki direnç telinin uzunluğu ve kalınlığı kullanım alanına göre değişkendir.

Reosta Nasıl Çalışır?

Reostanın 3 terminali bulunur. Reosta yapımı genellikle bobinin yüzeyi boyunca kayan bir silecek olan bir toroid bobin oluşturmak üzere sarılan dirençli telden meydana gelir. Çoğunlukla bir seramik çekirdek ile tasarlanmıştır. Reostalar yüksek voltaj ve akım gerektiren uygulamalarda kullanılır.

Değeri değiştirilebilen bu dirençlerin 3 bağlantı terminali vardır. 1 ve 3 numaralı terminaller arasındaki direnç sahiptir. 2 numaralı terminale bağlı kayıcı kontak dışarıdan hareket ettirilerek 1 ve 3 arasındaki direnç elemanına yaptığı temas noktası değiştirilir. 1 ve 2 numaralı terminaller arasındaki direnç azalırken, 2 ve 3 numaralı terminaller arasındaki direnç çoğalır.

Şekilde görülen reostanın 1-2 ve 2-3 arası direnci hareketli kol ile ayarlanır. 1-2 direnci az, 2-3 direnci çoktur. Hareket kolu eğer 1 numaralı terminale doğru hareket ettirilirse 1-2 arası direnç azalır, 2-3 arası direnç çoğalır. Hareket kolu 3 numaralı terminale doğru hareket ettirilirse bunun tersi olur. Reosta ve potansiyometreler devrelerde akımı sınırlamak veya gerilim bölmek için kullanılır.

Reostanın gerilim bölücü olarak kullanılması

Şekilde bağlantı şeması incelediği zaman 1-3 numaralı sabit terminallerin kaynağa bağlandığı görülmektedir. Böylece kaynak gerilimi 1-3 numaralı terminaller arasında düşer. 2-3 numaralı terminallerden çıkış alınmıştır. 2 numaralı hareketli terminal 1 numaralı terminale götürüldüğü zaman 2-3 numaralı çıkış terminalleri arasındaki gerilim 100 volta doğru gider. 2 numaralı hareketli terminal 3 numaralı terminale götürüldüğü zaman 2-3 numaralı çıkış terminalleri arasındaki gerilim “0” volta doğru gider. Bu durumda çıkış gerilimi 0-100 volt arasında istenen değerde ayarlanması mümkündür.

Reostanın akım sınırlayıcı olarak kullanılması

Yukarıdaki şekil incelendiği zaman ayarlı direncin, R devre direncine seri bağlandığı görülmektedir. 2 numaralı hareketli kol 1 numaralı terminale doğru hareket ettirildiği zaman devrenin toplam direnci azalır, Ohm Kanunu’na göre devre akımı çoğalır. Devre akımı çoğalınca R direnci üzerinde düşen gerilim de çoğalacaktır. 2 numaralı hareketli kol 3 numaralı terminale doğru hareket ettirildiği zaman ise devrenin toplam direnci artar, Ohm Kanunu’na göre devre akımı azalır. Reostalı devre akımı azalınca R direnci üzerinde düşen gerilim de azalır.

Reostanın Kullanım Alanları

Reostalar için günümüzde en yaygın kullanılan yöntemler hafif dimmerler ve motor hızı kontrolleridir.

Reosta elektrikli sobanın ayar düğmelerinde kullanılır. Bir sobanın (elektrikli) ısısını düşürmek için reostalı anahtar düğmesi çevrilerek azaltılıp reostanın kabloları (veya telleri) uzar. Direnç artarak elektrik enerjisi yavaş yavaş gelir. Fakat ısısı yükseltildiğinde reostanın kabloları kısalır. Direnç azalır ve elektrik enerjisi hızlı bir şekilde sobaya ulaşır ve sobanın ısısı artar.
Reostalar laboratuvarlarda etalon direnç olarak, yani direnç değerlerinin ayarlanmak için,
Elektrik süpürgelerinde emiş gücünü azaltıp veya çoğaltmak için,
Köprü metodunda direnç ölçmek için,
Elektrikli radyatörlerde, radyatörün ısısını azaltıp veya çoğaltmak için,
Değişken direnç gerektiren devre deneylerini yapmak için,
Diyot ve transistör karakteristik eğrileri çıkarılırken giriş, çıkış gerilim ve akımlarının değiştirilmesinde ve benzeri değişken direnç gerektiren pek çok işlem için,
Çamaşır makineleri, bulaşık makineleri için,
Cep telefonları, bilgisayar ve tabletlerde ekranın ışık gücünü kısıp veya artırmak için,
Reosta ile ampulün parlaklığını artırıp azaltmak için,
Televizyon, radyo ve müzik setlerinde kullanılan reosto, ses seviyesini kısmak veya açmak için vb. elektronik eşyalarda kullanılır.
Ark lambaları, pompalar, vantilatörler ve üfleyiciler, solunum cihazları, dişçilik ve tıbbi cihazlar ile trenlerde kullanılırlar.

Reosta Seçimi?

Bir reosta seçimi yapılırken akım, voltaj değerinden daha önemli bir faktördür. Doğru akım motorunun (DC motor) hız kontrollünde kullanılacak bir reosta, motor kontrolü için önemlidir. Reosta ile sadece birkaç çeşit alternatif akım motoru kontrol edilebilir. Bundan dolayı AC motor hız kontrolü gerektiğinde doğru tipteki motor seçilmelidir.

Üretici firmalar tarafından imal edilen birçok reosta modeli vardır. Reosta fiyatları, reosta yapımı sırasında kullanılan malzemelerin maliyeti, kalitesi ve cinsine göre değişmektedir.