Regülatör Nedir? Regülatör Ne Demek?

Elektronik

Regülatör Nedir? Regülatör Ne Demek?

Günümüzde enerjiyi daha verimli kullanmak için kullanılan birçok cihaz vardır. Bunlardan biriside regülatörlerdir (voltaj düzenleyici). Regülatör isminden de anlaşılacağı gibi regülasyondan türemiş ve dalgalı elektrik voltajının bulunduğu bölgelerde elektrik voltajı dengelemek için kullanılan elektrik cihazlardır.

Şebeke geriliminde (voltaj) belirli zamanlarda yükselme ve düşme gibi dengesizlikler meydana gelir. Bu dengesizlikler verim kaybına neden olur. İstenmeyen olağan dışı bu dengesizlikleri önlemek için kullanılan cihazlara regülatör denir.

Regülatör Ne İşe Yarar?

Regülatörler enerjinin farklı nedenlerden dolayı düşmesi veya yükselmesi için yapılmakta olan elektrik cihazlarıdır. Bu cihazlar elektrik enerjisini içerisinde bulunan donanımsal parçalar ile enerjiyi düşürür veya yükseltir. Enerjiyi düşürme veya yükseltme işlemleri içerisinde bulunan elektronik devre ile yapılmaktadır.

Regülatör gerilim dengelemesi yaparak verimi arttırmayı sağlar. Regülatör basınç, frekans, hız, güç, gerilim ve akım gibi fiziksel büyüklükleri, belli ölçüde sabit tutmaya çalışan ve bu ögeleri değiştirerek sabit tutabilen cihazdır.

Elektrik regülatörlerinden biri olan ve hassas cihazlara takılan gerilim ayarlayıcılardır. Regülatör aynı zamanda elektronik koruma sistemi sayesinde ayar dışındaki gerilimlerdeki düşme ve yükselmelerde de çıkış gerilimini elektromekanik olarak keserler. Şebeke voltajındaki düşme ve yükselmelerden meydana gelebilecek bütün hasarları da önler. Düzensiz olan voltajı dengeye sokar.

Regülatörün ev tipi regülatör ve sanayi tipleri vardır. Ev tipi regülatör bir fazlı regülatör, sanayi tipleri için üç fazlı regülatör kullanılır. Elektrikte gerilim, akım, frekans ve akım yoğunluğu gibi elektriksel büyüklüklerin regülasyonu yapılır.

1 fazlı regülatör (monofaze regülatör);  160/250 volt arası giriş ayar aralığında 220 VAC, 3 fazlı regülatör (trifaze regülatör);  275/440 volt ayar aralığında 380 VAC olarak çıkışa yansıtır.

Regülatör Yapısı

Regülatörler, regülasyonun tipine ve kullanıldıkları alanlara göre basit veya karmaşık yapıda olabilirler. Bir regülatörde, temel olarak bir bulucu eleman, bir yayım organı ve bir servo motor bulunur.

• Bulucu eleman; ayarlanmış büyüklüğün değişimlerini ölçer.
• Yayım organı; ayarlayıcı büyüklüğün değişimlerini, ayarlanmış büyüklükle bu büyüklüğün sâbit tutulacak değerleri arasındaki farkı düzenler.
• Servo motor; ayarlayıcı büyüklüğün yayım organı tarafından belirtilen değişimlerini yerine getirmek için gerekli gücü uygular.

Regülatör Çalışma Prensibi? 

Regülatör çalışma sisteminde transformatör ve hassas yapıdaki varyak sistemlere seri bağlanır. Güçlendirici (booster) olan bu cihazlar gerilim dengelemesini en iyi şekilde ayarlar. Regülatörler temelde bir bulucu eleman bir servo motor ve yayım organından oluşur. Tipleri de karmaşık veya basittir.

Regülatörün teknik özellikleri

Yük tarafından kısa devre olduğu zaman regülatörler, meydana gelen büyük akımların ayarlanmasını sağlar. Basit seri regülatörler bu değişmelere hemen cevap veremezler. Ama karmaşık yapıda olan regülatörler değişimlere cevap verirler. Şönt sezmeli seri regülatörler küçük değişimlere anında cevap verirler.

Regülatörü koruyan emniyet elemanları, regülatörden tamamıyla ayrıdır. Genelde regülatör iş yapamaz duruma geldiği zaman devreye girer, makineyi ve sistemi durdururlar. Bütün enerji kaynaklarından pilden bile akım çekildiği zaman gerilim düşer. Gerilimin belirli sınırlar içinde kalması için bütün cihazlarda gerilim regülatörü (voltaj regülatörü veya voltaj yükseltici) kullanılır.

Regülatörler içerisinde bulunan transformatör, varyak, elektronik servo devre ile şebekeden gelen alternatif akımı önce transformatör’e sonra varyak’ a (yüksek güç ve amperli trimpot) aktarılır. Bu varyak’a bağlı olan motor ve motorun uçları servo devreye bağlıdır.  Servo devre ise güç aldığı bir transformatör’e bağlıdır.

Regülatör Çeşitleri

Regülatör çeşitleri şunlardır:

• Servo Regülatör
• Mikroişlemci Regülatör
• Statik regülatör

Regüle Devresi

Regüle devreleri şunlardır:

• Zener diyotlu regülatör
• Seri regüle devresi
• Entegre (IC) gerilim regülatörleri
• Ayarlanabilir gerilim regülatörü

Regülatör Nasıl Bağlanır?

Elektronik gerilim regülatörü güç kaynağı, beslenecek cihazın yük empedansı arasına bağlanır ve çıkış gerilimini belirli bir değerde tutmayı sağlar. Elektronik gerilim regülatörü şebeke gerilimindeki veya yük empedansındaki değişmeleri, çıkış geriliminde meydana gelen dalgalanmaları, belirli sınırlar içinde otomatik olarak dengeler.

Regülatör bağlantısı yapılırken 1 fazlı statik regülatörlerde cihazın giriş-çıkış bağlantısı cihaz üzerinde verilen bağlantı şemasına göre yapılmalıdır. Elektrik panosundan alınacak 1 faz + Nötr kablosu, cihazın arka panelinde bulunan klemens grubuna sırası ile bağlanır.

3 fazlı statik regülatörlerde cihazın giriş-çıkış bağlantısı cihaz üzerinde verilen bağlantı şemasına göre yapılmalıdır. Elektrik panosundan alınacak 3 faz + Nötr kablosu, cihazın arka panelinde bulunan klemens grubuna soldan itibaren L1-L2-L3 ve N olarak sırası ile bağlanır. Beslenecek yükün nötr ve faz bağlantısı sırası ile yapılır.

250 kVA ve üzerindeki statik regülatör güçlerinde cihazın giriş ve çıkış bağlantısı bakır bara bağlantıları üzerinden yapılır. Toprak bağlantısı şase üzerinden verilen topraklama vidasına bağlanır.

Regülatör bağlantısı yapacak kişinin elektrik teknikeri, teknisyeni veya mühendis olması kesin şarttır.

Regülatör Bağlantısı Hakkında Önemli Hususlar

• Bağlantı kablosu  seçilirken ölçü ve ağırlık tablosunda yazılı olan kablo kesiti değerlerini tercih edilmelidir.
• Regülatör bağlantısı yapılmadan önce elektrik kesilmelidir
• Regülatör şalteri 0 (sıfır) konumunda olmalıdır.
• Regülatör giriş bağlantısı  yapılırken ölçü aleti  ile şebeke fazı  bulunarak regülatörün giriş faz noktasına bağlanır.
• Bütün voltaj regülatörlerinde nötr ortak uçtur. Regülatörün nötr bağlantısına şebeke nötr’ü ve çıkış nötr ucunu bağlanmalıdır.
• Topraklama kabloları mutlaka regülatöre bağlanmalıdır.
• Regülatörün çıkış kabloları  bağlamadan önce regülatöre elektrik vererek çalışıp çalışmadığı kontrol edilerek ölçü aleti ile ölçülmelidir.
• Kablo bağlantısının doğru yapıldığından emin olunduktan sonra şalteri 1 (bir) yani mekanik by-pass (şebeke) konumuna alınmalıdır.
• Bir avometre ile regülatör giriş ve çıkış voltajları  ölçülmelidir.
• Şalter şebeke konumunda iken giriş ve çıkış voltajlarının aynı olması gerekir.
• Pako şalter  0 ( sıfır ) konumuna alınarak regülatör giriş ve çıkış voltajları yeniden okunmalıdır.
• Bu konumda regülatörün çıkışında voltaj okunmaması gerekmektedir.
• Bağlantı  son kez kontrol edilerek şalter 2 (iki) yani regülatör konumuna alınmalıdır. Regülatör devreye girecektir.
• Avometre ile giriş – çıkış voltajları okunmalıdır.
• Monofaze regülatörlerde çıkış 220 VAC ± % 3 trifaze regülatörlerde çıkış 380 VAC ± % 3 olmalıdır.
• Çıkış voltajı  bu sınır değerleri dışında ise giriş geriliminin ayar sahası sınırları içinde olup olmadığı  kontrol edilmelidir.
• Gelen voltaj bu sınırlar dışında ise çıkan voltaj değeri düşük veya yüksek olacaktır.
• Çıkış voltaj değeri  ± % 3 hassasiyet aralığının dışında olmamalıdır.
• Çıkış voltajı  normal değerler aralığında ise çıkış kabloları bağlanarak regülatör devreye alınmalıdır.
• Elektrikli motoru olan cihazlar etiket değerlerinin 2,5 ile 3 katı arası ilk kalkış (demeraj) akımı çekerler. Regülatör gücü  bu demeraj akımını  karşılayacak büyüklükte olmalıdır. Çalıştırmak istenen cihaz veya cihazlar içinde elektrikli motor var ise motor gücü 2,5 ile çarptıktan sonra üzerine diğer cihazların güçleri  eklenmelidir. Regülasyon hesabı yapıldıktan sonra çıkan güç değerine minimum % 25 tolerans verilmelidir. Örneğin regülasyon gücü 7 kva çıkıyorsa 7,5 KVA yerine 10 KVA gücünde regülatör tercih edilmelidir.

Regülatör Nerelerde Kullanılır? 

Kesintisiz güç kaynağı, tıp ve laboratuvar cihazları, telekomünikasyon cihazları, ağaç işleme makineleri, CNC tezgâhları, enjeksiyon makineleri, fotokopi, fax,  bilgisayar sistemi, radyo vericileri, televizyon vericileri, otomasyon ekipmanları, matbaa makineleri gibi özellikle iletişim araçlarında kullanılır.

Denizcilik ekipmanları, tasarım makineleri, tekstil makineleri, fotoğraf baskı makineleri, kartlı geçiş sistemleri, asansörler, dişçilik ekipmanları, ofis, imalathaneler ve atölyelerde, ev ve işyeri aydınlatma sistemleri gibi özellikle voltajın gidip gelmesinden etkilenen, birçok firmada ve şebekede regülatörler kullanılır. Regülatör kullanılmazsa birçok makine zarar görebilir.  

Servo kontrollü regülatör fiyatları her firmaya göre değişmektedir. Birçok regülatör markaları vardır. Güç faktörlerine ve kullanılan malzemelere göre regülatör fiyat listesi çıkarılmaktadır.

Önemli Not:

Regülatörün kapakları kesinlikle açmamalıdır. Havalandırma deliklerinin içine herhangi bir cisim girmemeli ve bu delikler tıkanmamalıdır. Patlayıcı ve yanıcı madde bulunan ortamlarda regülatör kullanmamalıdır. Cihazın yerleştirileceği yer güneş ışığını direkt olarak almamalı ve bir ısı kaynağına yakın bulunmamalı, regülatörün arka tarafında en az 20cm’ lik bir hava boşluğu bırakılmalıdır.

Regülatör kapalı alanda -10 °C ile +40 °C sıcaklık aralığında çalışır. +40 °C ve üzerindeki olan bölgeler de ortamı klima ile soğutmak veya regülatörü kapasitesinin altında kullanmak gerekmektedir. Regülatör aşırı nemli, asitli veya metal tozunun yoğun olarak bulunduğu ortamlarda çalıştırılmamalıdır.