Oto Trafosu İle Yol Verme

Oto trafosu ile yol verme

Üçgen çalışma gerilimi, şebeke gerilimine eşit olmayan asenkron motorlara yıldız-üçgen bağlantı yöntemiyle yol verilemez. Bu tip asenkron motorlara, diğer yol verme yöntemlerinden oto trafosu veya kademeli direnç yöntemi ile yol verilir. Üçgen çalışma gerilimi şebeke gerilimine eşit olmayan asenkron motorlara oto trafosu ile yol verilir.

Asenkron yol verme yöntemlerinden biri olan oto trafosu ile yol verme; şebekeden çekilen akım, motorun çektiği kalkınma akımından daha küçük olduğu için büyük güçlü motorlarda frekansla yol verme uygulanamıyorsa, oto trafosu ile yol verme uygulanır. Oto trafosu ile yol vermede, oto trafo fiyatları yüksek olması nedeniyle ekonomik değildir. Ancak büyük güçlü ve özellikle yük altında kalkınan motorlara iki kademeli oto trafosu ile düşük yol alma akımı çekilerek yol verilir.

Oto trafosu ile yol vermede kademeden kademeye geçme işlemi stator sargı akımının kesilmesine neden olur. Stator akımı sıfır olur fakat motorun kısa devre rotor sargılarından geçen rotor akımı sıfır olmaz. Rotorun devir sayısına bağlı olarak, rotor akımının meydana getirdiği manyetik akı, stator sargılarını kestiğinde (rotor dönmesine devam ediyor) şebeke frekansına yakın elektromotor kuvvet (EMK) ’ler indüklenir.

Sonraki kademe gerilimi uygulandığı zaman stator sargılarına rotor manyetik akısının indüklediği elektomotor kuvvet (EMK) birbirine eklenecek şekilde aynı fazda olabilir. Bu da stator sargılarından çok yüksek akımların geçmesine neden olur. Şebekeden çekilen aşırı yüksek akım, motora direk yol verildiğinde motorun şebekeden çekeceği kalkınma akımından da yüksek olabilir. Bu durum, oto transformatörü ile yol verme yönteminin amacına ters düşer. .

Kontaktörler kapatılarak oto trafosuna şebeke gerilimi verilir. Kontaktör kapatıldığı zaman motor %50 düşük gerilimle çalışmaya başlar. Motor normal devrine ulaştığında diğer kontaktör açılarak oto trafosunun yarı sargısı, seri reaktans bobini gibi motor devresine seri bağlanır. Sonra 3. kontaktör kapatılarak motora normal şebeke elektromor kuvvet (EMK) uygulanır. K kontaktör açılarak oto trafosu tamamen devre dışı bırakılır.

Bu yol verme yönteminde motor akımı hiç kesilmediği için bu yol vermenin yukarıda açıklanan mahsur giderilmiş olur. Yıldız-üçgen yol verme yönteminde yol alma akımı, normal çalışma akımının %33,3’ ünden aşağıya düşürülemez. 3 fazlı oto transformatör ile asenkron motora ilk kalkınmada uygulanan gerilim normal motor geriliminin %50, %70 veya %80’i gibi düşük bir gerilimdir. Kısa devre asenkron motorun çekeceği kaldırma akımı, direk yol vermede çekeceği kalkınma akımının %50, %70 veya %80’i kadar olur.

Yol alma akımı ise, normal çalışma akımının % 65’ ine kadar düşer. Kademeli olarak sarılan oto trafosunun sekonder ucundan alınan gerilim, motorun çalışma geriliminden daha küçük değerlere düşürülür. Bu durumda motora uygulanan farklı değerlerdeki düşük gerilimle şebekeden daha düşük yol alma akımları çekilerek yol verilir.

Bu yol verme yöntemi;

Motor akımı hiç kesilmediği için stator sargılarından çok yüksek akımların geçmesini,
Motorun şebekeden çekeceği kalkınma akımının yüksek olmasını önler.

Oto transformatör ile yol vermede motorun çekeceği akım trafonun sekonder akımı, şebekeden çekilen akım ise trafonun primer akımıdır. Örnek olarak direk yol verme de 6 katı akım çeken bir asenkron motor, %50 kademe geriliminde oto transformatör ile yol verilirse; motorun trafodan çektiği akım, 3 katına düşer. Trafonun şebekeden çektiği akım, %50 düşük gerilim uyguladığında; sekonder akımının yarısı yani 1,5 katı olur. Bu durumda motorun şebekeden çektiği yol alma akımı, normal akımın 1,5 katı değerine düşer. Bu da şebekeyi akım dalgalandırmalarından korur. Eğer aynı motora yıldız üçgen yol verilmiş olsaydı, şebekeden çektiği yol alma akımı normal akımın 2 katı olacaktı.