Ohmmetre Nedir?

Ohmmetre

Ohmmetre nedir?

Ohmmetre (direnç ölçer), bir kondansatör, direnç gibi elektrik elemanlarının elektrik akımına karşı gösterdiği direnç değerini ölçen, ölçü aletine ohmmetre denir. Mikro-ohmmetreler düşük değerlerdeki dirençleri ölçer. Megaohmmetreler veya megerler (toprak ölçüm cihazları) yüksek değerlerdeki dirençleri ölçerler. Direnç “R” sembolü ile gösterilir ve birimi de (“Ω“) omegadır.

Ohmmetreler yapı olarak akım ölçen, döner bobinli ölçü aletleridir. Bu ölçü aletlerinin skalası direnç (Ω) ölçecek şekilde taksimatlandırılmıştır. Ohmmetreler direnç ölçmenin yanında elektrik devresi ve elektronik devrelerde açık ve kapalı devre kontrollerinde kullanılmaktadır. Ohmmetreler ölçüm yapmak için bir enerji kaynağına ihtiyaç duyarlar. 9 V veya 1,5 V’ luk pillerin seri bağlanması ile bu ihtiyaç giderilir. Ohmmetre veya avometreler ile kesinlikle enerji altında direnç ölçümü yapılmaz.

Ohmmetre veya avometre ile çalışan bir cihazda ölçüm yapılırken probların ikisi de elle tutulmamalıdır. Bu direncin yanında vücut direncinin ölçülmesine özellikle de büyük değerli dirençlerin ölçülmesinde, değerin yanlış tespit edilmesine sebep olur.

Ohmmetrenin İle Direnç Ölçme 

Ohmmetreler elektirik-elektronik devrelerde değeri bilinmeyen bir direncin değerini tespit etmek amacı ile kullanılır. Her elektrik, elektronik devrenin, devre elemanının, yükün, iletkenin az veya çok bir direnci vardır. Bu direnç değerini ölçen ölçü cihazları ohmmetrelerdir.

Ohmmetreler yapı olarak bir ampermetre, değeri bilinen direnç, DC kaynak (pil) ve hızlı temas eden butondan meydana gelir. Buton her modelde  bulunmaz.

Voltmetre ve ampermetre gibi ölçüm cihazları, ölçüm yapması için gerekli gücü ölçüm yaptığı devreden alır. Ohmmetre ise enerji altında kullanılmadığı için ölçüm yaparken gerekli gücü içerisindeki DC  kaynaktan alır. Bu sebeple pili olmayan veya deşarj olan ohmmetre çalışmaz.

Buton değeri, ölçülecek direnç ohmmetreye bağlı olduğu sürece akım geçmesini engeller, pilin kısa sürede deşarj olmasını önler. Sadece “0” ayarı yapılırken veya ölçme işlemi yapılırken butona basılır.

Ölçme işlemi yapılırken devrede enerji olup olmadığı kontrol edilir. Enerji var ise kesilir. Ohmmetrenin sıfır ayarı kontrol edilir. Sonra herhangi bir kademe seçilerek ohmmetrenin iki probu (özel bağlantı kablosu) değeri ölçülecek direnç veya devre elemanının iki ucuna temas ettirilir. İbrenin çok sol tarafta kalması (∞ a yakın ) veya çok sağ tarafa sapması (0‟a yakın) durumunda doğru ölçüm yapılamayacağı için, ölçü aleti üzerindeki komütatör anahtar ayarlanarak skalanın ortalarında kalması sağlanır. İbrenin skala üzerinde gösterdiği değer okunarak kademe katsayısı ile çarpılır. Çıkan sonuç ölçülen elemanın direnç değeridir.

Dikkat: Direnç ölçümü yapılırken ohmmetre, enerji olan devrede kullanılmaz. Ohmmetre kullanmadan önce enerji kesilmelidir!

Analog Ohmmetre ile Ölçme

Analog ohmmetre ile ölçüme başlamadan önce sıfır ayarı yapılmalıdır. Tüm ölçü aletlerinde olduğu gibi ohmmetreler ile ölçüm yapılırken analog ohmmetrelerde büyüklüğün belirlenmesi için: Kademe anahtarının bulunduğu konum ile skaladan okunan değer çarpılarak ölçülen büyüklüğün değeri tespit edilir. Örneğin, kademe anahtarı X100 kademesinde iken skalada okunan değer 100 ile çarpılarak ölçülen büyüklüğün değeri bulunur. Üretici firmalar tarafından ohmmetre imalatı yapılırken direnç kademeleri: x1, x10, x100, x1K, x10K olarak yapılmaktadır. Örnek olarak, komütatör x100 kademesinde iken skaladan okunan değer 50 ise ölçülen elemanın direnci 50 x 100 = 5000 ohmdur.

Analog ampermetre ve voltmetrelerde “0” sol tarafta, ölçme sınırı ise sağ taraftadır. İbre soldan sağa doğru sapar. “0” sağ tarafta, ölçme sınırı olan “∞” sol taraftadır. Ölçü aleti hiçbir yere bağlı değil iken iki bağlantı ucu açık olduğu için, ibre havanın direnci olan “∞” değerini gösterir. Bu da boştaki bir ohmmetrenin ibresinin sol tarafta durduğunu belirtir. Ölçü aletinin iki bağlantı ucu kendi propları ya da kısa bir kablo ile birleştirilirse direnç “0” (kablonun direnci ihmal ediliyor) olacağı için ibre en sağ tarafa giderek “0” değerini gösterir. Bu halde “0” değerine gitmiyorsa “0” ayar düzeneğinden ayarlama yapılarak “0” değerine gitmesi sağlanmalıdır. Eğer ibre “0” değerine gitmezse içindeki pilin gücü yetersizdir. Bu durumda pil değiştirilmelidir. Analog ölçü aletleri ile doğru ölçme yapılabilmesi için bu işlem her ölçmeden önce ve her kademe değişikliğinde tekrarlanmalıdır.

Analog ohmmetrelerin skala bölümleri “∞” tarafında sık, “0” tarafında seyrektir. İbrenin bu bölümlere gelen durumlarında doğru ve hassas ölçme yapılamaz. Bu sebeple ohmmetre kademesinde ibrenin skalanın ortalarına gelecek şekilde seçilmelidir.

Kademe seçiminin doğru ve uygun yapılması ölçmedeki hata oranını azaltan en önemli etkenlerden biridir. Ölçme için kademe anahtarının konumu belirlenirken direnç değerine göre kademe tayin edilir ve sonra ölçme yapılır. Sapma miktarı az ise kademe küçültülür.

NOT: Ohmmetrelerin ölçülecek direncin ohmmetreye bağlantı şekline göre; seri ve paralel olmak üzere 2 çeşittir. Seri ohmmetrelerde “0” sağ tarafta, paralel ohmmetrelerde “0” sol taraftadır. Uygulamada kullanılan hassas ölçüm aletleri arasında, daha çok seri tip ohmmetreler kullanılmaktadır.

Ohmmetre ile direnç direkt olarak ölçülebildiği gibi ohmmetrenin bulunmaması veya ohmmetre ile ölçme yapılabilmesi için devrenin enerjisiz olma koşulunun yerine getirilmemesi gibi durumlarda, devre üzerinde bulunan ampermetre voltmetre yardımı ile direnç ölçümü yapılabilir.

Dijital Ohmmetre ile Ölçme

Dijital ohmmetrelerle ölçüm sonucunu belirlemek daha kolaydır. Ancak, dijital ölçü aletleri (ohmmetre veya avometre) ile direnç ölçümü yapılırken hatasız bir ölçüm yapmak için dikkat edilmelidir. Günümüzde kademe anahtarı direnç ölçme konumuna getirildikten sonra, kademe seçimi (200, 2K, 20K…2M) gerektirmeyen dijital ölçü aletleri vardır. Dijital ölçüm cihazları ile direnç ölçümü yapılırken uygun kademe seçimi:

Dijital Avometrede Doğru Kademe Seçimi

650 Ω’luk bir direnç için uygun kademe seçilirken, direnç değerine en yakın ve direnç değerinden küçük olmayan kademe seçilmelidir. Bu direnç ölçümü sırasında uyulması gereken önemli bir kuraldır.

650 Ω’luk direnç değeri ohmmetre veya avometre ile ölçülürken seçilmesi gereken kademe 2K kademesidir. Eğer direnç ölçümü için seçilen kademe  küçük ise ekranda “1”, seçilen kademe çok büyük ise “0” ifadesi okunur. “0” ifadesi görüldüğü zaman kademe anahtarı küçültülmeli, “1” ifadesi görüldüğünde kademe anahtarı büyütülmelidir. Direnç ölçümünde, okunan değerde hassasiyet arttırılmak istendiği zaman (0,290 KΩ yerine, 299 Ω gibi) kademenin küçültülmesi bu hassasiyeti arttırmak için mümkündür.

Analog ölçü aletleri ve dijital ölçü aletleri imal edilirken her firmaya göre elektrikli ölçü aletleri fiyatları değişmektedir.