NPN Transistör

Elektronik

NPN transistör

Transistör veya geçirgeç yan yana birleştirilmiş iki PN diyodundan meydana gelen, girişine uygulanan sinyali yükselterek akım ve gerilim kazancı sağlayan, gerektiği zaman anahtarlama elemanı olarak kullanılan yarı iletken bir elektronik devre elemanıdır. Transistör çeşitleri arasında olan NPN transistör ve PNP transistör çalışma prensibi anlatılmaktadır.

NPN Transistör Çalışma Prensibi

NPN transistör yapısı iki N tipi yarı iletken madde arasına ince bir tabaka şeklinde  yerleştirilmiş P tipi yarı iletken beyz maddesinden meydana gelmektedir. İki N tipi madde arasındaki beyz tabakası elektron geçişini kontrol etme işlevi yapar. Transistörler geçen akımı denetleyerek küçük akımları büyütür veya küçük bir akım ile büyük bir alıcının çalışmasını sağlayabilir.

NPN Transistör

Şekilde görüldüğü gibi NPN transistörlerde, V_BB kaynağının artı ucu beyz kutbunu pozitif yüklerken Vcc kaynağının eksi ucu ise emiter kutbundaki elektronları yukarı iter. Sıkışan elektronlar beyz tarafından çekilir. Yani, emiterin iletim bandındaki elektronlar E-B gerilim setini aşarak beyz bölgesine girerler, ancak beyz bölgesi dar olduğu için emiter bölgesinden gelen elektronların yaklaşık %2 si beyz bölgesi tarafından çekilir. Geriye kalan %98 i kollektöre geçer.

Vcc kaynağının artı ucu elektronları kollektör bölgesine doğru çeker ve böylece elektron akışı devamlı hale gelir.  V_BB kaynağının verdiği beyz akımı devam ettiği sürece emiterden kollektöre elektron akışı sürer. NPN transistörlerde elektronlar yukarı, oyuklar ise aşağı doğru gider. Bu sebeple beyze uygulanan artı sinyal kollektörden emitere doğru akım geçirir. Emiter akımı beyz ve kollektör akımlarının toplamına eşittir.

PNP Transistör Çalışma Prensibi

Şeklimizde pnp transistör sembolü görülmektedir. PNP transistör yapısı NPN transistör yapısı ile aynıdır. Aralarındaki fark P tipi iki yarı iletken madde arasına ince bir tabaka şeklinde N tipi yarı iletken madde yerleştirilmiştir.

PNP Transistör

PNP transistörlerde VBB kaynağının eksi ucu beyz kutbunu negatif yüklerken Vcc kaynağının artı ucu da emiter bölgesindeki artı yüklü oyukları yukarı iter. Bu şekilde sıkışan artı yükler beyz tarafından çekilir ve buradan kollektör bölgesine geçer. Vcc kaynağının eksi ucu kollektör bölgesindeki oyukları kendine çektiği için oyuk hareketi bir devamlılık kazanır. VBB akımı devam ettiği sürece emiterden kollektöre doğru bu hareket devam eder. PNP transistörlerde elektronlar aşağı, oyuklar ise yukarı doğru gider. Bu sebeple beyze tatbik edilen eksi sinyal emiterden kollektöre doğru akım geçirir.