Kontaktör nedir?

Kontaktör

Kontaktör nedir?

Kontaktör; bobinine elektrik verildiği zaman kapalı kontaklarını açan, açık olan kontaklarını kapatan, bütün bu işleri yapan ve uzaktan kumanda edilebilen elektromanyetik anahtarlara kontaktör denir.  Kontakların açılıp kapatılması kontaktör bobini ile sağlanır.

Kontaktörler elektrik motorlarının ısıtma kompanzasyon gibi elektrik işletmelerinin kablo ile uzaktan kumanda ile kontrolünü sağlar. Kontaktörler termik röle ile beraber kullanılırsa cihazları ve işletmeleri aşırı yük akımlarından korur. Alçak gerilim sistemlerinde kontaktörler kullanılmaktadır. Normal akımda kumandasındaki devreyi açıp kapattığı gibi aşırı akımları da keser. Kontaktörler alternatif gerilimde çalışması ve yüksek akım ve gerilim değerlerini kontrol etmesi ile rölelerden ayrılır.

Kontaktör Yapısı ve Çalışması

• Elektromıknatıs
• Palet
• Kontak

olmak üzere üç bölümden meydana gelir.

Kontaktör iç yapısı

Elektromıknatıs:

Bir demir nüve ve üzerine sarılmış bobinden oluşur. Bobine gerilim verildiğinde geçen akım manyetik alan meydana getirerek mıknatısiyet oluşturur. Alternatif akımla çalışan kontaktörün nüvesi silisli sacların paketlenmesi ile yapılır. Nüvenin ön yüzüne açılan oluklara bakır halkalar yerleşir.

Bakır halkalar alternatif akımın yön ve değer değişimlerinden etkilenerek titreşim yani gürültü yapmasını önlemek amacıyla yerleştirilir. Doğru akımla çalışan kontaktörün nüvesi tek parça olarak yumuşak demirden yapılır. Bobin akımı kesildiği zaman demir nüvede kalan artık mıknatısiyetten dolayı paletin nüveye yapışık kalmasını önlemek için nüvenin palete bakan kısmına plastik pullar konur. Çalışma akımı ve kontak akımına bağlı olarak elektromıknatıslar kullanılır.

Palet:

Kontaktör nüvesinin hareketli kısmı palettir. Demir nüvenin mıknatıslanması ve yayların itmesi ile hareket eder. Palet üzerine kontaklar montaj yapılmıştır. Demir nüve mıknatıslandığı zaman paleti çeker ve bazı kontaklar açılır, bazı kontaklar kapanır. Demir nüveye sarılı bobinin enerjisi kesildiğinde, yayların itmesi sonucunda palet ilk konumuna döner.

Kontak:

Kadmiyum, molibden, gümüş, demir, bakır-nikel, karbon ve tungstenden yapılmış alaşımlardan yapılır. Kontak; biri sabit diğeri hareketli olmak üzere iki kontaktan oluşur. Normalde açık ve normalde kapalı olmak üzere iki tip kontak mevcuttur. Palet üzerine montajı yapılan hareketli kontakların bir bölümü kontaktör çalışmazken açık konumda, bir bölümü ise kapalı durumdadır.

Kontaktör üzerinde istenenden fazla kontak bulunur. Bu kontaklardan bazıları yer değiştirirken yıpranır, bazıları kullanılmadığı için yıpranmaz. Bu dengesizliği önlemek amacıyla, devre akımı fazla ise boş kalan kontaklar diğer kontaklarla paralel bağlanır, devre gerilimi yüksekse boş kontaklar diğer kontaklara seri bağlanır.

Seperatör nedir? 

Ark söndürme odasıdır. Kontaktörün sabit kontak ile hareketli kontağının birleştiği yere takılan malzemeye separator denir. Güç büyüdükçe ark fazlalaşır seperatörler arkı söndürmek için kullanılmaktadır. Kıvılcım fazlalaşınca bu büyüme seperatör odasında kanatçıklara çarparak söner.

Montajı bağlantı uçları Kontaktörün şebeke tarafında ve yük tarafında olmak üzere kutup sayısının iki katına eşit olmak üzere ana bağlantı uçları vardır. Bu uçlara yapılan bağlantının çok iyi olması gerekmektedir, iyi bir bağlantı olmazsa geçiş dirençleri artar bu da ısınmaya neden olur.

Kontaktör Nasıl Bağlanır?

Kontaktör bağlantı şemasına göre kontaktörün sabit olan giriş barasına sigorta çıkışından gelen enerji kablosu bağlanır. Kontaktörün çıkış barasından çıkan kablo motorun veya alıcıların giriş klemenslerine bağlanır. Böylece kontaktör bağlantısı tamamlanır.

Kontaktör bağlantısı

Kontaktörün elektrik panosu üzerine montajı yapılırken ray üzerine yada saç üstüne bağlantısı yapılır. Yüzeye yapılan bağlantı sırasında markalama iyi bir şekilde yapılmalıdır. Kontaktör hareket etmeden bağlantının yeri işaret edilir ve markalanır. İşaretli yer delinir. Delme işlemi ve markalama işlemi bitince tornavida ile kontaktör bağlantısı tamamlanır. Kontaktör raya bağlanırken belli açıda yaklaştırılır ve altında bulunan raya düzgün bir şekilde bağlanır.

Kontaktör Seçimi

Kontaktör seçimi yapılırken en önemli noktalarından birisi motor gücüne bağlı olarak yük karekteristik büyüklüğü iyi belirlenmelidir. Elektrik motoru için kontaktör seçimi yapılırken;

• İşletme gerilimi(Ue)
• İşletme akımı(Ie)
• Bobin gerilimi
• Kesilebilecek akım(Ic)
• Kullanma sınıfı
• Çalışma türü
• Kontakların açıp kapama ömrü

dikkat edilmesi gereken hususlardır.

• Bilezikli Asenkron Motorlar; Bu elektrik motorlarında kontaktör seçimi yapılırken stator ve rotor devresine göre yapılır. Stator devresi, termik akımına göre, rotor devresindeki seçim ise, motor kalkışına, topraklamanın ve ara kontaktörün olup olmadığına göre seçilir.
• Kafesli Asenkron Motorlar; Bu elektrik motorları için seçilen kontaktör, motor gücü, çalışma durumu, çevre sıcaklığı, motor çalışma akımı ve çevre durumu dikkate alınarak seçim yapılır.

AC Motorlarda Kontaktör Seçimi

Kontaktörler kullanım alanlarına göre seçilir. Açma akımı, kesme akımı ve güç faktörü kontaktörün hangi sınıftan olduğunu yani AC akımdamı çalışacağı yoksa DC akımdamı çalışacağını belirler.

Kontaktör Çeşitleri

Akım cinsine ve kontaktör imalatı durumuna ve sınıflarına göre kontaktör çeşitleri şunlardır;

Akım cinsine göre kontaktör çeşitleri;

• Doğru akım kontaktörleri
• Alternatif akım kontaktörleri

İmalat durumuna göre kontaktör çeşitleri;

• Elektromanyetik kontaktörler
• Basınçlı havalı kontaktörler
• Elektro-pnomatik kontaktörler

Sınıflarına göre kontaktör çeşitleri;

AC Kontaktör Tipleri

AC1 = Isıtıcılarda aktif yüklerde kullanılır.

AC2 = Nominal akımın 2,5 katı çeken motorlarda kullanılır.

AC3 = Kafesli asenkron motorlarda yürüyen merdivenler, pompalar, soğutucular ve konveyörlerde kullanılır.

AC4 = Kesik çalıştırmalarda, motorlara yol verme esnasında nominal akımın 5, 6 katı akım çeker. Kontaktör kontakları açma kapama yapar. Bu çalışmaya uygun yapılır.

AC5a = Deşarj lambalarında kullanılır.

AC5b = Akkor tipi lambalarda,

AC6a = Trafoların devreye alınmasında,

AC7a = Endüktüf yükleri az olan ev aletlerinde,

AC7b = Endüktüf yükleri az olan ev aletlerinde,

AC8a = Aşırı yük altında bulunan dinjöktör gibi elle kurmalı sistemlerde, soğutucularda,

AC8b= Kompresör motorlarında kullanılır.

DC Kontaktör Tipleri;

DC1 = Isıtıcılar, fırınlar,

DC3 = Yavaş hareket eden dogru akım motorlarına, şönt motorlarda, dinamik frenleme sisteminde,

DC5 = Yavaş hareket eden dogru akım motorlarına, seri motorlara, dinamik frenleme sisteminde,

DC6= Flamanlı akkor lambalarda kullanılır.

Kontaktörler; IEC 60947- 4-1 e uygun olarak test edilir.

Kontaktör fiyat; kontaktör firmaları tarafından imal edilen kalite, marka ve firmaya göre değişir.

220 V’ luk Lambanın Yakıp Söndürülmesi

Şekilde şeması verilen örnek devrede iki buton bir lamba ve bir de kontaktör kullanılmıştır. Röle uygulamalarında örneklendiği gibi kontaktörlerde mühürlenir. Rölelerde olduğu gibi bobin enerjisi önce bir başlama start butonundan sonrada bir kontak üzerinden geçirilerek sağlanır. Başlama butonuna basıldığı zaman lambanın yandığını görülür. Stop butonu ise bobin enerjisini keserek mühürleme kontağının açılmasını sağlar ve lambanın sönmesine sebep olur.