Elektrik Pano Çeşitleri

Elektrik pano

Elektrik pano çeşitleri

Üretilen enerjinin kullanım yerlerine ulaştırılması ve dağıtımında belirli merkezler oluşturulur. Ulaştırma veya dağıtım merkezlerinde, dağıtım ve güvenlik önemlidir. Elektrik enerjisinin elde edilişi, iletimi, dağıtımı, kontrol (kumanda) ve güvenlik konularında da yönetmeliklere uyulması mecburidir. Üretilen enerjiyi tüketim bölgelerinde kolaylıkla ve diğer elektrikli alıcıların çalıştırılmalarını kesintiye uğratmadan kullanmak için dağıtım tablolarına ihtiyaç vardır. Elektrik enerjisinin olduğu her yerde dağıtım tabloları kullanılır. Dağıtım tablolarının amacı ve tablonun yapım gereçleri yönünden ayrı ayrı sınıflandırılır.  

Pano Çeşitleri Nelerdir?

Elektrik panosu çeşitleri kullanım alanlarına göre farklılık gösterirler. Binalarda ve  apartmanlarda kullanılan elektrik panoları  standart bileşenlere ve formlara sahip olmakla birlikte, iş yerleri için çok daha farklı olabilmektedir. Elektrik panosu çeşitlerini göz önünde bulundururken, aynı zamanda bu panoların volt kontrol kapasitelerini de dikkate almak gerekir. Fiziksel kullanımlarına göre sabit veya çekmeceli olarak iki gruba ayrılır. Ama voltaj kontrolleri bakımından alçak, orta, yüksek gerilim panoları olarak sınıflandırılır.

Elektrik Pano Sınıflandırılması

Elektrik pano sınıflandırılmasında kontrol panelleri esastır. Sabit, çekmeceli, plug-in gibi alternatifler vardır. Bu doğrultuda enerji üniteleri ve kontrol mekanizmaları da farklıdır. Ev, apartman gibi alanlar ile büyük ve yüksek gerilim gerektiren iş sahaları için uygun kontrol mekanizması arasında ve aynı zamanda panolar arasında da voltaj şiddeti kontrolü konusunda büyük farklar vardır.

Elektrik ünitesi farklılığı, bu ünite için ihtiyaç duyulan temel periyodik kontrol sürecini de etkilemektedir. Pano sınıfına uygun bir kontrolün yapılması ve tesisat bütünlüğünün korunması önemlidir. Teknik personelin amacı, panele ait kontrollerin aktif bir şekilde çalışıyor olduğunu belirleyerek periyodik kontrolü gerçekleştirmektir. 

Farklı gelişmiş veya daha küçük ve standart, elektrik üniteleri için ihtiyaç derecesi üretim iş alanının bağlı bulunduğu sektöre ve bu sektör dahilindeki ihtiyaç duyulan enerji üretimine göre değişiklik göstermektedir. Enerji üretimi sağlayan tesis alanları, farklı ve daha gelişmiş elektrik kontrol mekanizmalarına ihtiyaç duymaktadır. Kimya ve inşaat sektörlerine dahil olan pek çok proje de farklı elektrik ünite ve panolarına ihtiyaç duymaktadırlar. Kompanzasyon panosu, pano çeşitleri içinde yer almaktadır.

İnşaat tipine göre de elektrik panosu seçiminde kriter, binanın inşaat tipine göre uygun pano belirlemektir. Elektrik tesisat bağlantı çeşidi ve bu bağlantıyı karşılayacak uygun kontrol anahtarlarının ve elektrik sayacının bulunduğu bir pano seçimi yapılmalıdır. Elektrik dağıtım ve kontrol sistemlerinde kullanılan tablo ve panolar yapıldığı malzemeye, kullanıldıkları yerlere ve kontrol teknolojisine göre adlandırılırlar.

Kuvvet Dağıtım Tablo ve Panoları

Fabrika ve atölye gibi yerlere enerji, dağıtım panoları aracılığı ile girer. Enerji buradan da makinelere veya yardımcı (dağıtım) tablolara verilir. Panoların montajı enerjinin geldiği yere göre duvara yakın veya kapalı bir yere yapılır.

Ana ve İlave Sac Panolar

Ana pano:

Elektrik şebekesinden gelen enerji ana panoya bağlanır. Ana pano DKP saçtan yapılır. Ana pano üzerinde ölçü aletleri, sayaç, ana şalter, sinyal lambaları ve ana kolon sigortaları bulunur. 

Ana ve ilave sac pano

İlave sac panolar:

Dağıtım tablolarının veya linyelerinin bağlandığı kısım ilave sac panolardır. Ana pano ile birlikte yapılır. Bu panoların üzerinde şalter, elektrik sigortası ve sinyal lambaları bulunur. 

Dağıtım Tabloları

Dağıtım tabloları ana tablodan beslenir. Üzerindeki linye sayısı azdır. Kullanıldıkları yerlere göre dağıtım tablo çeşitleri:

• Sıva altı dağıtım tabloları
• Sıva üstü dağıtım tabloları

Yapıldığı malzemeye göre dağıtım tablo çeşitleri:

• DKP sac tablolar
• Yalıtkan gereçlerden yapılan tablolar.

Kumanda Tabloları

Kumanda tablosu

Fabrika ve atölyelerde makinelerin otomatik kumanda edilmesi için yapılan tablolardır. Kumanda tablolarında ihtiyaca göre kullanılan elektrik pano malzemeleri: Zaman rölesi, kontaktör, sigorta, sinyal lambası, motor koruma rölesi, enversör rölesi, faz sırası rölesi, fotosel rölesi, düşük gerilim rölesi gibi.

Şantiye Tabloları

İnşaat halindeki bina ve fabrika gibi yerlerin elektrik ihtiyacını (hidrofor ve aydınlatma, asansör, vinç, bekçi evi aydınlatması vb. gibi) karşılamak için şantiye tabloları kullanılır. İnşaat bittiği zaman şantiye tabloları kaldırılır. Şantiye tablosu için şantiye elektrik aboneliği alınır. İnşaat tamamlanıp faaliyete geçince bu abonelik normal kullanım aboneliğine çevrilir.

Şantiye tabloları bekçi kulübesine depo gibi yerleşik bir yere yada TEDAŞ’a ait olan direğe monte edilebilir. Montaj yüksekliği en az 1,8 m olmalıdır. Şantiye tabloları tek parça veya iki parça halinde de yapılabilir. Birinci parçada kaçak akım koruma rölesi, kolon sigortası ve sayaç bulunabilir. İkinci parçada bir fazlı topraklı priz ile üç fazlı priz ve sigortaları bulunabilir. Şantiye tabloları DKP sactan yapılmalı, kapaklı tipte kilitli ve dış etkenlere karşı korunmuş olmalıdır. Kablo giriş yerlerinden içeriye toz, toprak ve harç girmeyecek şekilde yalıtılmalıdır. Bütün metal aksam (bakır çubuk, bakır levha veya galvanizli sac) iyi bir topraklama elemanı ile topraklama yapılır.

Şantiye tablosu

Etanş Tablolar

Rutubetin ve tozun çok bulunduğu yerlerde bu tablolar kullanılır. Etanş tablo imalatı, içerisine nem ve toz almayacak yapılır. Mekanik darbe olma ihtimali varsa alüminyum dökümden yapılır. Yoksa cam elyaflı polyesterden yapılmış etanş tablolar kullanılır.

Cam elyaflı polyester; asit ve atmosferik koşullara dayanıklı, çürümeyen, boya ve bakım gerektirmeyen, ısı ve darbelerden etkilenmeyen ve contalar ile sızdırmazlığı sağlanan bir malzemedir. Etanş tabloların yapımında kullanılan malzemenin seçimi yapılırken özellikle nemden paslanmayan malzeme kullanılmalıdır. Etanş tablolarda; anahtar ve şalterler kapağın üzerine, kapak açılmadan çalışacak şekilde, sigortaların montajı ise tablonun kapağı açıldıktan sonra müdahale edilebilir şekilde monte edilir.

Tablo ve Pano İmalatı Sırasında Kullanılan Gereçler

Bara ve bara izolatörleri: 

Baralar saf elektrolitik bakırdan çıplak veya epoksi kaplı olarak imal edilmektedir. Baralarda, bara izolatörleri bulunur. Bara izolatörleri, bakır baraları pano gövdesinden yalıtma işlemini yapar. Bara izolatörleri pano üzerine cıvata ile tutturulur. Bara izolatörü içerisindeki kanala bara yerleştirilerek kullanılır. Bara izolatörleri porselen, bakalit veya sertleştirilmiş PVC’den yapılır. Linye girişlerinde, nötr ve toprak hatlarında bara kullanılması daha pratik ve de daha sorunsuz bir iletim sağlamak içindir.

Kablo pabuçları:

Çok telli veya kalın kesitli iletkenleri şekil vererek sigorta, şalter vb. yerlere bağlamak zor hem de sakıncalıdır. Bu durumda kablo pabuçları kullanılır. Kablo pabuçları bakırdan yapılır ve kabloya sıkıştırma pensleri ile takılır.

İletkenler:

Tablo ve panolarda elemanlar birbirlerine en az 2,5 mm² kesitindeki NV (NYA) kablolar ile özel şekiller verilerek bağlanır. Linye girişlerinde iletkenler özel olarak kıvrılsa  bile bara gibi sağlıklı olmazlar. İletkenlerin uçlarının soyulmasında kablo soyma pensi kullanılmalıdır. İletkenler vidalara dönüş yönüne dikkatlice bağlanmalıdır. Kalın kesitli kablolara kablo pabucu kullanılmalı, ince çok telli kabloların uçlarına ise uç yüksüğü takılmalıdır.

Kablo bağları:

Aynı gruptaki kabloları bir arada tutmak için kullanılan kablo bağları termoplastik elemanlardır. Kablo bağları kilitli olarak yapılır. Sıkıştırıldıktan sonra geri açılmaz. Pano gövdesine yapışkanlı altlıkları ile de takılabilir.

Kablo kanalı:

Pano tipi kablo kanalları, özellikle yoğun kablo geçişlerinin bulunduğu güç panolarında kullanılmak için dizayn edilirler. Kablo kanalı kalın yan yüzeyi ve tabanı ile yüksek dayanıklılık ve maksimum kullanım sürekliliği sağlar. Yoğun kablo yükü altında bile iyi bir taşıma, uzun süreli dayanım ve güvenirlilikleri vardır.

Klemensler:

Elektrik tesislerinde iletkenleri birbirine eklemek için kullanılan klemensler ek parçalardır. Yapılan tesislerde eklemelerin klemensler ile yapılması zorunludur. Tablo arkası bağlantıları devre özelliğine göre yapıldıktan sonra, çıkış uçları bu kısımda toplanır. Porselen ve bakalit gereçlerle yalıtılmış olarak diziler halinde sıralanır.

• UK tipi üniversal klemensler: Endüstriyel alanda kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Ray klemenslerin de en yaygın yapı vidalı sıkıştırma yöntemidir. Özel taban yapısı otomat raylarına yerleştirilecek şekildedir.
• Kafes sıkıştırmalı bağlantı sistemli klemensler: Sıkıştırma kuvveti iletken kesitine kendisini otomatik olarak ayarlar. İletkenin herhangi bir deformasyonu yada hareketi bu sıkıştırma kuvveti ile önlenerek gevşek bağlantı riski ortadan kalkar.

Panolarda kullanılan klemens çeşitleri

 Tablo ve pano imalatı için kullanılan parçalar: 

• Plastik kablo rekorları
• Hareket rayı
• Montaj plakaları kızağı
• Hareket rayı ve montaj plaka kızağı kullanarak birleştirme
• Montaj profili
• Parça montaj plakaları
• Sabit raflar
• Hareketli raflar
• Montaj rayı
• Ünite ara contası
• Pano lambası
• Lamba kapı anahtarı

Pano firmaları tarafından üretilen tablo ve pano fiyatları da ebatlarına ve kalitesine değişiklik gösterir.