Elektrik Motorları Çeşitleri

Elektrik motorları çeşitleri; 

• AC motor
• DC motor

AC Motor

AC Motor Nedir? Stator sargıları ile aldığı elektrik enerjisini rotorunda dönme hareketi yaparak mekanik enerjiye çeviren elektrik makinesine ac motor denir. Sanayide en çok kullanılan elektirik motoru AC motorudur. AC motorlara aynı zamanda asenkron motor da denir. Çalışma prensibi bakımından bu tip AC motorlara indüksiyon motorları adı verilir.

Asenkron Motor Nedir? (indüksiyon motorları )

Stator sargıları ile aldığı elektrik enerjisini rotorunda dönme hareketi yaparak mekanik enerjiye çeviren elektrik makinesidir. Elektrik motorları güçleri, etiket üstündeki devir sayısını 1450 d/dk ise, motorun devrini  kendi  değerinin üzerine,  1200 d/dk’ya  düşürüp veya  1750 d/dk’ya çıkartıp çalıştırıldığında, bu tip motorlara asenkron motor denir. Çalışma prensibi bakımından asenkron motorlara indüksiyon motorlarda denir.

Asenkron Motor Yapısı

• Stator
•  Rotor
• Gövde
•  Kapaklar
• Rulmanlar ve Yataklar
• Soğutucu Pervane

Asenkron motor çeşitleri;

Faz sırasına göre sıraladığında;

1. Bir fazlı asenkron motor
2. İki fazlı asenkron motor
3. 3 fazlı asenkron motor

1 – Bir Fazlı Asenkron Motor

Sadece bir sargı ile bir fazlı asenkron motorlarda döner alan meydana gelmez. Ana sargıdan başka  yardımcı bir sargıya da ihtiyaç duyulur. Oluklara 90° fark ile yerleştirilir ve ana sargı ile paralel bağlanırlar. Paralel bağlanan bu sargılara bir fazlı gerilim uygulandığında, gerilim aynı fazda olduğu için oluşan manyetik alan da aynı fazdan olur. Böylece ana ve yardımcı sargı arasında yapay olarak faz farkı oluşur. Bir fazdan iki faz meydana getirilerek bir döner alan oluşturulur.

90°  faz farkı meydana getirmek için yardımcı sargıya seri bağlı kondansatör, bobin, omik direnç bağlanarak üç faz farkı meydana getirilebilir. İlk kalkınmada yardımcı sargı, ana sargının manyetik alanını destekler. Bir fazlı AC elektrik motorları normal devrine yaklaştıkça, yardımcı sargı, ana sargı ve rotor üstünde ters bir etki yaratır. Normal çalışmayı sağlamak için yardımcı sargı devreden çıkartılır. Eğer yardımcı sargı devreden çıkmaz ise, ince kesitli yardımcı sargı fazla akım çekeceğinden dolayı ısınır ve yanar. Bir fazlı asenkron motorların statorunda bir fazlı alternatif akım sargısı ve rotorunda ise sincap kafesi biçiminde bir sargı vardır. Ayrıca asenkron motora yol verme sırasında stator oluklarına yerleştirilmiş bir yol verme sargısı (yardımcı sargı) vardır. Bir fazlı asenkron motor yol aldıktan sonra bu sargı devreden çıkartılır.

Bir fazlı asenkron motor çeşitleri;

1- Yardımcı Sargılı Asenkron Motorlar

• Direnç yol vermeli nokta
• Kondansatör yol vermeli

1. Tek kondansatörlü
2. Çift kondansatörlü III) Daimi kondansatörlü

• Üniversal (Seri) motorlar
• Yardımcı kutuplu (Gölge kutuplu) asenkron motorlar
• Repülsiyon motorlar
• Relüktans motorlar
• Senkron motorlar 

 Bir Fazlı Yardımcı Sargılı Motorlar

• Yardımcı sargıyı devreden çıkarma yöntemleri

1. Yardımcı sargıyı merkezkaç anahtarı ile devreden çıkarma
2. Yardımcı sargıyı manyetik (yol verme) röle ile devreden çıkarma
3. Triyaklı devreyle yardımcı sargının devreden çıkarma

Yardımcı sargılı motorların çeşitleri;

• Yardımcı sargılı bir fazlı motorlar

1. Yardımcı sargılı ve kalkış kondansatörlü bir fazlı motorlar
2. Yardımcı sargılı ve daimi kondansatörlü bir fazlı motorlar
3. Yardımcı sargılı kalkış ve daimi kondansatörlü bir fazlı motorla
4. Gölge kutuplu motorlar

2 – İki Fazlı Asenkron Motorlar

İki fazlı asenkron motorun statorunda sargı eksenleri arasında 90º elektriksel açı yapan iki adet bir fazlı sargı bulunur. Rotor sargısı kısa devre sargısından oluşur ve sincap kafes şeklindedir. Küçük güçlerde kullanılan iki fazlı asenkron motorlar otomatik AC motor kontrol devrelerde servo motor olarak kullanılır.

3 – 3 Fazlı Asenkron Motorlar

Motorun statorunda sargı eksenleri arasında 120° faz farkı vardır. Üç tane bir fazlı sargı vardır. Bu sargılar kendi aralarında yıldız veya üçgen bağlanırlar. Bu sargılar stator oluklarına bobin olarak yerleştirilir. Yerleştirilen bobinler birbirleri ile seri bağlanırlar. Seri bağlanan bobinler faz sargısını oluştururlar. Büyük güçlü yapıya sahiptirler. Sanayide çok kullanılan 3 fazlı asenkron motor çeşididir.

Asenkron motorlar rotorlarının yapısına göre sınıflandılır;

• Rotoru kısa devre çubuklu asenkron motor
• Rotoru sargılı (bilezikli) asenkron motor

Üniversal Motor 

Üniversal Motor Nedir? 

Üniversal motorun yapısı doğru akım (DC) seri motora benzer. Sac paketlerden yapılan statoru  çıkık kutupludur. Rotoru da doğru akım makinasının rotoru gibi sac paketinden üretilir. Rotor oluklarında bulunan sargılar DC rotor sargıları ile aynıdır. Yapıları dc motorlarınki gibidir. Bundan dolayı, hem doğru akımda hem de alternatif akımda kullanılırlar. İki akımda da kullanıldıkları için bu motorlara üniversal motor denir. Ayrıca seri motorların da özelliklerini de sahiptirler. Rotor ve kutup sargıları seri bağlandığı için bu motorlara üniversal seri motorlar denir.

Üniversal motorların dakikadaki devir sayıları 20.000 ‘e kadar çıkabilir. Üniversal motorların devir sayılarını ayarlamak mümkündür. Bu ise devreye seri olarak giren bir reosta ile sağlanır.

Üniversal motorların yapıları;

• Rotor (endüvi)
• Stator (endüktör)
• Fırçalar
• Kolektör
• Yataklar ve diğer parçalar

Senkron Motor

Senkron Motor Nedir? Motorun üstündeki etiket değeri  1500d/dakika ise, motoru 1500 d / dakikada çalıştırır isek bu tip motorlara ise senkron motorlar denir.

Senkron motor çeşitleri;

Stator ve rotor devresinin düzgün olup olmayışına göre iki çeşittir.

• Silindirik rotorlu (yuvarlak kutuplu veya turbo makinalar)
• Çıkık rotorlu (çıkık kutuplu makinalar)

Bir fazlı  motor/ İki fazlı motor

• Alan sargılı
• Sabit mıknatıslı
• Doğru akımla çalışan motorlar
• Histeresiz
• Değişebilir hızlı kutup anahtarlamalı
• Relüktans

DC Motor (Doğru Akımlı Elektrik Motoru)

DC Motor Nedir? Doğru akım elektrik enerjisini, mekanik enerjiye çeviren elektrik makinesine DC motor denir. Buna bağlı olarak doğru akım makinası, doğru akım genaratörü ya da doğru akım motoru olarak da çalıştırılabilir. Bir iletkene doğru akım uygulandığı zaman iletken, sabit manyetik alan meydana getirir. Bu manyetik alan N ve S kutuplarını meydana getirir. Bu alan içerine giren cisimler sabit mıknatısın gösterdiği etkiyi gösterir ve iletken cisimleri kendine çeker.

DC motor parçaları;

• Endüvi (Rotor)
• Stator
• Kollektör
• Fırçalar
• Yataklar ve Kapaklar

DC motor çeşitleri;

• Fırçasız DC Motorlar
• Şönt Motor
• Seri Motor
• Kompunt Motor (Ters Kompunt, Eklemeli Kompunt)
• Fırçalı DC Motor

Step (Adım) Motor

Step Motor Nedir? Step motor elektro-mekanik alettir. Elektrik enerjisini dönme hareketine çevirir. Step motorlara aynı zamanda “adım motorları” da denir. Belirli adımlarla hareket ederler adım motorları. Rotor hareketleri ve hızı step motorlarında dijital sinyallerle değişir. Motorun yapısına bağlı olarak adımlar, 90°, 45°, 18° veya küçük açı aralıklarında olabilirler. Motorun hızını kontrol edebilmek için frekans sinyalleri değiştirilir. Motoru sağa ve sola döndürmek için uygulanan sinyallerin sırası değiştirilerek motorun dönüş yönü ayarlanabilir.

Step motor çeşitleri;

1. Sabit mıknatıslı step motorlar (PM)
2. Hybrid (hibrit) step motorlar
3. Hidrolik step motorlar
4. Değişken relüktanslı step motorlar (VR-DR)

Değişken relüktanslı step motor çeşitleri;

• Tek parçalı
• Çok parçalı

Şönt Motor

Şönt Motor Nedir? 

Endüvi bobinleri, endüktör bobinlerine paralel olarak bağlanan motorlara şönt motorlar denir. Şönt motorlarda devir ayarı alan ayarlayıcı direnç ve yol verme direnci yardımı ile yapılmaktadır.

DC motor çeşitlerinden biri olan şönt motorlar yüksüz durumda iken devir kendiliğinden yükselmez. Şönt motorlar yük altındayken devir sayıları çok az değişir. Ama yol alma momentleri fazla yüksek değildir.

Servo Motor

Servo Motor Nedir? 

1 d/dk.lık hız bölgelerinin altında kararlı çalışan motorlardır. Moment-hız kontrolü yapan yardımcı motorlara yada akımın bilezikler (motorun miline yalıtılmış olarak takılan halkalar) üstünden devresini tamamlayan motorlara servo motorlar denir. Yardımcı amaçlı motorlardır, servo motorlar. İş makinaları gibi çalışmazlar. Servo motorların anma güçleri ortalama 5 kw kadardır. Servo motorlar küçük elektrik motorlarıdır. Kontrol devreleri gömülüdür. Boyutları küçük, ama servo motorlar güçlüdür. Mekanik gücü orantılı harcarlar. Servo motorların geri beslenme düzeneği bir elektronik devre üzerine kurulur. Motor olarak DC, AC, senkron ve adım motoru özelliklerini taşırlar.

Servo motor çeşitleri;

Servo motor çeşitleri iki gruba ayrılır;

1. AC servo motor
2. DC servo motor

DC servo motor çeşitleri;

• Alan kontrollü servo motor
• Endüvi kontrollü servo motor
• Sabit mıknatıslı  (Rotor kontrollü servo motor)
• Seri ayrık alanlı servo motor

Ex-proof Motor (Patlamaya Karşı Korumalı Motor)

Özel amaçlar için, patlayıcı ortamlarda kullanılan elektrik motorlarına kısaca Exproof motor denir. Patlayıcı gaz, buhar, toz bulunan ortamlarda kullanıldıklarında bu ortamların patlamasına neden olmazlar. Exproof motorlarda koruma sınıflarına göre yüzey sıcaklıkları limitlenmiştir ve yine koruma sınıfına göre alev, kıvılcım ve ark sızdırmazlık özellikleri bulunmaktadır.

Sanayide kullanılan motorlardan exproof motorların iç yapıları farklıdır. Aşırı ısınmazlar, mesela benzin, tiner, alkol  ve solventli ortamlarda çalıştırıldıklarında bu maddelerin yanmasına ve patlamasına neden olmazlar.

Değişik tip ve yapıda Ex proof motor vardır. Exproof motor fiyatları ucuz değildir

Elektrik Motoru Markaları ve Elektrik Motoru Firmaları

Gamak Motor, Wat Motor, Volt Motor, Miksan Motor, Emtaş Motor, Siemens Motor, Abana Motor, Gems DC Motor vs.

Gamak Motor

Gamak Motor A.Ş. – GAMAK, asenkron elektrik motor imalatı yapmaktadır. Ürettiği yüksek verimli motorlar, çok devirli motorlar, tek fazlı motorlar, içten soğutmalı IP23 motorlar, hız kontrol uygulamaları için motorlar, frenli motorlar, duman boşaltma motorları, denizcilik uygulamaları için motorlar ve özel amaçlara uygun elektrik motoru yapmaktadırlar.

Wat Motor – TEE Motor

Arçelik A.Ş. – Wat Motor; standart 3-Fazlı tam kapalı asenkron elektrik motorlarının yanı sıra WAT Motor uzun yıllardan beri üretmekte olduğu IE2 yüksek verimli motorlar, çok devirli motorlar, tek fazlı motorlar, frenli motorlar ve her türlü özel amaç için elektrik motor imalatı yapmaktadırlar.

Abana Motor

ABANA MOTORSAN SAN. ve TİC.A.Ş. – 

TS 3205; ISO 9001:2000 Kalite Sistem Belgesi ve TSE tarafından belgeleri vardır. Trifaze Elektrik Motorları imalatı yapmaktadırlar. El tezgahları, vinçler, CNC tezgahlar, hava ve su pompaları, hidrofor, redüktör, brülör, havalandırma sistemleri ve kompresör gibi ürünlerde kullanılmakta; bu sayede de madencilik, mermer, yem, değirmen, tekstil, havalandırma, ahşap, gıda, ambalaj, ısıtma ve soğutma, inşaat ve benzeri önemli sanayi ve endüstri kollarına hitap eden elektrik motoru imalatı yapmaktadırlar.

Volt Motor

Volt Elektrik Motor Sanayi ve Ticaret A.Ş.; 

aspiratör ve vantilatör motorları (bir fazlı) monofaze elektrik motorları, (üç fazlı) trifaze elektrik motorları sıra frenli, çok devirli, verimli ve yüksek verimli motorları ile endüstrinin ihtiyaçları doğrultusunda özel mil, kapak, flanş ve boya gibi motor imalatı yapmaktadırlar.

Miksan Motor

MİKSAN Motor Sanayi ve Ticaret A.Ş.; ürünleri TSE belgelidir. DIN , IEC normlarına ve CE’ye uygun olarak üretmektedirler. Sincap kafes rotorlu asenkron motorlar, pompalar, brülör motorları, vibrasyon motorları, özel milli ve özel flanşlı motorlardır imalatı ile elektrik motoru yapmaktadır.

Elektrik motoru fiyatları, üretici firmalar tarafından ayrı ayrı belirlenmektedir.