Elektrik Çarpmalarında İlk Yardım

Elektrik çarpmalarında ilk yardım

Elektrik çarpmalarında ilk yardım

Elektrik Çarpmalarında İlk Yardım: 

Elektrik akımının üzerinden geçmesi ile elektrik çarpan bir kişinin, durumu ağır ve hatta komaya girmiş olabilir. Bu durumda kişiyi yeniden hayata döndürmek için zaman kaybetmeden elektrik çarpması ilk yardım uygulamaları yapılmalıdır.

Elektrik çarpmalarının sebeplerinden biri kısa devredir. Elektrikle çarpılmak için akımın vücuttan geçerek pozitif ve negatif kutuplar arasındaki devreyi tamamlaması gerekir. Sarı,kırmızı, mavi, nötr ve toprak hatlarının en az iki tanesinin birbirlerine temas etmesi sonucunda elektrik akımı devresini tamamlar. Elektrik akımı taşıyan devrelerde kısa devre oluşabilir. Pil, batarya ve aküler doğru akım üretirler. Doğru akım 20-30 volttan sonra çarpılma hissi vermekte ancak zarar vermemektedir.

30 volt üstü doğru akım (DC) kaynakları tehlikelidir. Evde kullanılan elektrik alternatif akımdır (AC). Alternatif akım, 15 volt üstünde çarpılma hissi verir, zarar vermez. 20 volt üstü tehlikelidir. Elektriğe teması olan noktalar arası mesafe kısa ise arada kalan doku şiddetle ısınır ve yanar. Yanığın şiddeti elektrik akımının kuvvetine bağlıdır.

Alternatif akım, kalp üzerinden geçerse, kalbin sinirsel ileti sistemini bozulur ve kalp durur. Allternatif akım ile çarpılma kolaydır. Elektrik prizinde ki aktif kutba dokunulduğunda, vücut devreyi tamamlamak için yerdeki ayakları kullanır. Su, elektrik akımını en iyi ileten iletkendir. Tahta ve plastik kuru iken iletken değildir, ama bu maddeler ıslandığı zaman iletken olur. Elektrik akımının vücutta gösterdiği etkiye elektrik çarpması denir. Elektrik çarpması ile kas krampları, kalp durması, solunum durması, kırıklar, sinir felci, solunum merkezinin felci olabilir.
Ülkemizde yerleşim alanları üzerinden geçen ve bazen evlerin çok yakınlarına kadar gelen yüksek gerilim hatları da tehlike kaynağıdır. Bu hatlara 20 m. den daha yaklaşmak tehlikeli ve yasaktır.

Elektrik Çarpması Sebepleri

Yüksek Gerilimli Elektrik Çarpması

Genellikle yüksek gerilim içeren sistemlerde kısa devre meydana gelir. Bu durum büyük tehlikelere yol açar. İnsan vücudu 50 volta kadar gerilimlerden bile etkilenir. Elektrik akımı 50 volttan sonra daha tehlikeli olmaya başlar. 65 volttan sonra tamamen tehlikelidir.
110, 220, 380 voltluk tesisler ve yüksek gerilimli hava hatları insanlar için bir tehlike kaynağıdır. İnsan vücudunun doğru akımda (DC) 50 m Amper, alternatif akımda (AC) 25 m Amper’ de etkilendiği tespit edilmiştir. Bu minimum akımlar bile insanlar için öldürücü olabilir. İnsan vücudu madensel teller kadar iletken değildir. Vücut akıma karşı bir direnç gösterir. Vücudun direnci insanın durumuna göre değişir. Ellerin terli ve ıslak olması halinde direnç düşer.
Yüksek gerilim elektrik çarpmasının, büyük bölümü işyerlerinde meydana gelen iş kazalarıdır ve yaralananların çoğunluğu da erkeklerdir. Çalışılan işin niteliğine göre kullanılan aletlerin güç hatlarına dokunması, koruyucu giysi ve ekipmanları olmadan yüksek gerilim taşıyan hat direklerine çıkılması, özellikle yağışlı havalarda bu hatlara güvenlik mesafesinden fazla yaklaşılması başlıca sebepler arasındadır.

Düşük Gerilimli Elektrik Çarpması

Elektrik çarpmasına karşı, elektrik sistemlerini ve bu sistemde çalışan elemanları korumak için gerekli önlemlerin alınması esas amaçtır. Düşük gerilimli elektrik çarpması ise genellikle evlerde olmaktadır. Düşük gerilimli elektrik çarpmalarından en çok etkilenenler kadınlar ve çocuklardır. Küçük çocukların prizlere metal cisimler sokması, kabloları ısırması, ev içinde başta banyo olmak üzere, mutfak gibi doğrudan zemin ile temas eden yerlerde kullanılan elektrikli cihazların kullanımıyla topraklama ve yalıtımının yetersiz olması, elektrik kaçağı bulunması, ıslak eller ile elektrikli cihazlara temasta bulunma, yeterli bilgi ve deneyime sahip olmayan kişilerin enerji kesilmeden elektrikle ilgili tamir işlemlerine başlamalarında hep bu elektrik çarpması görülmektedir.

AC ve DC devrelerinde kullanılan aletleri, bu aletlerde kullanılan iletkenleri, aşırı akımlardan koruyan devreleri ve aleti oluşabilecek zarardan koruyan elamanlar sigortalardır. Sigortalar; elektrik santrallerinde, endüstri tesislerinde kumanda panolarında, evlerde, elektrikle çalışan tüm cihazlarda kullanılmaktadır.

Elektrik çarpmasına karşı üzerinde durulan yerlerin yalıtılması; yerleri sabit olan elektrikli makine ve cihazların, elektrik panolarının zeminine lastik paspas, tahta ızgara konularak korunma önlemi alınabilir. Alınan korunma önlemi, olası bir elektrik kaçağında insanın toprağa karşı izolasyonunu sağladığı için elektrik çarpması meydana gelmez.

Yüksek voltaj elektrik akımı insan vücuduna verdiği zararlar; elektrik sistemlerinin kısa devre yapması ve yumuşak dokularda yanıklardır.

Baş-Boyun: 

Baş bir çok olayda ilk temas yeridir. Buna bağlı yanık ve sinir sistemine ait belirtiler olabilir. % 6 olayda gözde katarakt gelişir. Çarpma ve düşmelerden dolayı hastalarda kafatası veya boyun omurga kırığı meydana gelebilir.

Kalp ve Dolaşım Sistemi: 

Elektrik yaralanmalarında, kalp durması ile karşılaşılabilir. Her elektrik çarpması sonucu kalp durmasına sebep olmasa dahi kalbin elektriksel çalışma sisteminde meydana gelen etkilenme sebebiyle kalp kasılmalarında düzensizlikler oluşmaktadır.

Cilt Yanıkları: 

Elektrik çarpmasında en ciddi yaralanma cilt yanıklarıdır. Cilt yanıkları, elektrik akımının giriş yada çıkış deliğidir. Elektrik yanıklarında en çok görülen ilk temas edilen bölgedeki (çoğunlukla eller yada kafatasıdır) yanıklardır. Yerden kaynaklanan ilk temas yeri de ayak tabanlarıdır. Şiddetli elektrik yaralanmalarında yanıklar ağrısız, sarı-gri renkli, ortasında ölü hücrelerden meydana gelmiş bir alan gibi görünebilir.

Elektrik Çarpmalarına Karşı Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?

Elektrik tesislerinde, iş yerlerinde, evlerde yapılan hatalar ve yıldırım düşmesi gibi durumlarda insan hayatıyla ilgili elektrik çarpması ve yanıklar oluşabildiği gibi yangınlar da çıkabilir. Bu gibi durumlarda da hızlı ve etkili önlemler alınarak hasarların en düşük düzeyde tutulması mümkündür. Bunun için iş yerlerinde çalışanlara temel ilk yardım eğitimi verilmesinin amacı bu konularda bilinçlendirmektir.

Evlerde Elektrik Çarpmasına Karşı Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?

• Islak elle elektrik düğmesini açmayınız.
• Tatile çıkarken sigortaları kapatınız.
• Elektrik anahtarını banyo dışına yaptırınız.
• Banyoya kapaklı priz koyunuz.
• Elektrikli ısıtıcı ve saç kurutma makinesini lavabo ve küvetin yakınlarına bulundurmayınız.
• Islak yerlerde elektrikli aletleri çalıştırmayınız. Banyoda saç kurutmayınız.
• Ampulleri ıslak bezle silmeyiniz. Ampulü duydan çıkararak kuru bezle temizleyip yerine takınız.
• Özellikle küçük çocukların prizlere sivri bir şeyleri sokmak hobileridir. Bu nedenle erişebilecekleri prizlere plastik emniyet kapağı takmayı ihmal etmeyiniz.
• Ütüyü kablo üzerine bırakmayınız.
• Evinizde, yanınızda bir elektrik kontrol kalemi bulundurunuz.
• Elektrikle ilgili işlerde sol elinizi değil sağ elinizi kullanınız.
• Tatile çıkarken sigortaları kapatınız.

Elektrik Çarpmalarında Yapılmaması Gereken İşlemler Nelerdir?

• Elektrik akımının yaralı ile teması kesilir. Bu yapılmadan önce yaralıya dokunulmaz.
• Elektrik çarpan kişiye kalın lastik tabanlı ayakkabınız yoksa dokunmayınız.
• Sigortaları kapatmadan yaralıya dokunmayınız.
• Çıplak elle çarpılmış kişiye dokunmayınız.
• Çocukları olay mahalinden uzak tutunuz.
• Hangi şartlar altında olursa olsun çıplak elle elektrik tellerine dokunulmamalı ve tel iki elle tutulmamalıdır.
• Nemli yerlerde çalışıyorsanız ve toprağa basıyorsanız hiçbir zaman enerji taşıyan hatlara dokunmayınız.
• Yere düşen elektrik tellerine el sürmeyiniz ve basmayınız.

Elektrik Çarpmalarında İlk Yardım Nasıl Yapılır?

Elektrik çarpması sonucu bir kişi için yapılması gereken ilk iş o kişinin elektrikle olan ilişkisini kesmektir. Bunu yaparken çabukluk, güvenlik ve soğukkanlılık içinde hareket edilmelidir. Kurtarıcı, elektrikle çarpılan kişiyi dokunan iletkenden kurtarmak için, ceket, kuru bez, kuru ağaç parçası veya başka bir yalıtkan parça kullanılmalıdır. Ayrıca en kısa sürede, devrenin elektriği kesilmelidir. Elektriğe kapılan kişinin elektrik akımı ile ilişkisi kesildikten sonra hemen bir doktor çağırılır. Bu arada doktor gelinceye kadar elektrik çarpması ilk yardım uygulamaları aşağıdaki gibi yapılmalıdır.

• Elektrik çarpmasında ilk yardım yapan kişi ilk önce kendi güvenliğini sağlar.
• Kazazedenin elektrik çarpmasına temas ettiği akım devresi hemen kesilir; bunun için duruma göre sırayla fiş prizden çekilir, anahtar açılır veya sigorta çıkarılır.
• Elektrik çarpan yaralıya dokunan iletkenden kurtarmak ve elektrikle ilişkisini kesmek için; deri kemer, ceket, kuru tahta, ip, veya kuru gazetelerle yaralının elektrik teli ile olan ilişkisi kesilmelidir.
• Eğer akım hemen kesilmez ise elektrik alanı, kuru bir tahta parçası gibi yalıtkan bir cismin yardımıyla kazazededen uzaklaştırmak gerekir.
• Elektrikle uğraşan kişiler kalın lastik tabanlı ayakkabılar giymeli ve eldiven takmalıdır. Elektrik akımını iletmeyecek kuru bir cismin üzerine çıkılmalıdır.
• Elektrik tesislerini uzaklaştıramadığımız zaman, bu defa kazazede, elbisenin kuru olan kısımlarından çekerek gerilimin altındaki tesis bölümünden uzaklaştırmak gerekir.
• Bilinci açık ama soluk alıyorsa, şok durumunu önleyin, ayaklarını yukarı kaldırın. Gerekiyorsa kapalı kalp kompresyonu yapınız.
• Bilinci açık ve soluk alıyorsa, sakinleştirip dinlenmesini sağlayınız ve bir çay kaşığı yemek sodası ve bir çay kaşığı tuzu 1/3 litre suda eritip, ilk yarım saat içerisinde içiriniz.
• Komada bilinci kapalı ve soluk almıyorsa, olan kazazedenin üstündekileri çıkararak vakit kaybetmemeli hemen suni teneffüs yapılmalı, olumlu yanıt alınıncaya kadar devam edilmelidir.
• Kalp durmuşsa kalp mesajı yapılır. Solunum durmuş ise suni teneffüs (yapay solunum) yaptırılırken diğer yandan da hastaneye veya en yakın ilk yardım merkezine telefon edilerek acil yardım istenmeli ve (112) ambulans çağrılmalıdır. Hasta kendisine gelince ambulansla hastaneye gönderiniz.
• Eğer yanık varsa, yanık için ilk müdahale yapılmalıdır.

Kazaya Uğrayan Kişiye Yapay Solunum Nasıl Yapılır?

Bunun için o kişinin bulunduğu odanın bütün camları açılıp oda havalandırılır. Kişinin üzerindeki vücudunu sıkan gömlek, kıravat, kemer gibi şeyler çıkarılmalıdır. Bundan sonra;

1. İlk olarak kişiyi yüz üstü yatırınız. Başını yana çevirip ellerini üst üste getirdikten sonra başını ellerinin üzerine koyunuz.
2. Kazaya uğrayan kişinin baş ucuna çökünüz, varsa ağzındaki maddeleri (takma diş vb gibi) çıkarınız.
3. Dilin geri çekilip boğazı tıkamamasına dikkat edilmelidir. Dilin sürekli ağız içerisinde serbest olması sağlanmalıdır.
4. Parmaklarınız açık şekilde ellerinizi o kişinin sağ ve sol kürek kemikleri üzerine koyunuz.
5. Kollarınızı düz tutup parmaklarınızı kapamadan ellrinizi bele doğru hafif bir basınçla hareket ettirirniz. Bu hareketi ciğerlerinden normal hava çıkıncaya kadar devam ettiriniz.
6. Ellerinizi kaldırıp bu kez kazaya uğrayan kişinin omuzlarından dirseklere doğru hafifçe kaydırınız.
7. Kazaya uğrayan kişiyi pazularından tutup göğsü biraz yerden kalkacak şekilde kendinize doğru çekiniz. Bu hareketle ciğerlerin genişleyip hava girmesine yardım edilmiş olur. Bundan sonra o kişiyi başlangıçtaki duruma getiriniz. Bu harekete normal solunum başlayıncaya kadar devam ediniz.
8. Normal solunum başlayınca

• Kazazedeyi dinlenmeye bırakınız.
• Kazazedeyi yürütmeyiniz.
• Kazazedeyi normal sıcaklıkta tutunuz.

Elektrik Yanıkları ve Düşmelere Bağlı Yaralanmalarda ilkyardım Nasıl Yapılır?

• Olası bir kafa yada boyun yaralanması varsa, omuriliğin korunması için hastanın hareket ettirilmemelidir.
• Daha fazla bir yaralanmayı önlemek için hastanın yanan giysisi, ayakkabıları ve kemeri çıkartılmalıdır.
• Yaralının vücuduna yapışan giysileri varsa çıkartılmamalıdır.
• Yanık bölgesinde yüzük, bilezik, künye varsa kesilerek çıkarılmalıdır.
• Yanıklarda ilk yardım yapılırken yanık yüzeyine diş macunu, salça, yoğurt sürülmemelidir
• Hasta zaman kaybedilmeden hastaneye götürülmelidir.
• Temiz bir sargı bezi ile yanık yerinin üzeri tam olarak kapatılmalıdır.

Elektrik Kazalarının Meydana Gelme Sebepleri Nelerdir?

• Elektrik enerjisi hakkında yeteri kadar bilgiye sahip olmamaktan.
• Elektrik devresinde yalıtımın az olması veya dış etkenlerle zaman içerisinde yalıtma özelliğini kaybetmesinden.
• Elektrik işlerinde çalışan kişilerin, risk alması ve kendilerine aşırı güvenmesinden.
• Elektrik işlerinde çalışan kişilerin işlerini yeterince benimsememesinden.
• Dikkatsizlik ve aceleci davranmaktan.
• Bilgisi olmadığı halde olaya müdahale etmesinden.
• İş disiplinine uyulmamasından.
• Koruyucuların kullanılmamasından.
• Üretimde fiyatları ucuz olan malzeme kullanılmasından.
• Gerekli periyodik bakım yapılmamasından.

Yangınlarda İlk Yardım Nasıl Yapılır?

Genellikle elektirikten çıkan yangınların sebebi kısa devredir. Nerede ve kaynaktan olursa olsun bütün çıkabilecek yangınlara karşı işyerlerinde, evlerde ve elektrik tesislerinde yangın söndürme aletleri ve yangın söndürmek için gereken araç ve gereçler sürekli çalışır durumda hazır olmalı ve personel, yangın söndürme ve yangınlarda ilk yardım konularında eğitim verilmelidir.

Olası çıkan bir yangında, elektrik tesislerinde ilk önlem olarak ana anahtar açılır yada ana sigortalar çıkarılır, elektrik tesisleri gerilimsiz bırakılır. Böylece yangın nedeniyle oluşan yalıtım hataları yüzünden kısa devre ve yeni yangın yeri oluşması önlenir. Eğer yangının çıktığı yerde ayrıca bir kişiyi elektrik çarpmışsa yada yanıkları varsa, bu kimse güvenli bir yere kaldırmak önce yangını söndürmek için uğraşırken, yangının büyümemesi için hemen itfaiyeye haber verilerek sonra da elektik çarpan kişiye ilk yardım uygulamaları yapılmalıdır.

• Çıkan yangında düşme sonucu baş veya boyunda yaralanmalar olabilir. Böyle bir durumda omuriliğin zarar görmemesi için hasta hareket ettirilmelidir.
• Hastanın giysileri yanmışsa üzerine daha fazla yapışmasın diye çıkartılmalıdır.
• Yanık üzerine asla diş macunu, yoğurt, salça, pudra, krem sürülmemelidir
• Hasta hemen en yakın hastaneye götürülmelidir
• İlkyardım malzemeleri arasında olan steril sargı bezi yanık yerin üzeri yapışmayacak şekilde mikrop kapmaması için kapatılmalıdır.

Olay Yerini Güvenli Duruma Getirme 

Olay yerine gelen kişiler, daha fazla kişinin akıma maruz kalmaması için gerekli tedbirleri alarak çevre güvenliğini sağlamalıdır. Sonra sigorta veya şalterden elektrik akımı kesilmeli, bu yapılamıyorsa elektrik kaynağı ile kazazedenin temas etmesi, iletken olmayan (yalıtkan) bir cisim kullanılarak kesilmelidir.
Örnek olarak; tahta bir kutu, plastik yada dokuma pas-pas, kalın bir gazete yığını gibi kuru, yalıtkan nesnelerin üzerinde durarak yer ile temas etmeden bir süpürge, tahta sandalye yada tabure ile, kazazedenin elektrikle temas halindeki uzvunu (elini, kolunu, bacağını) elektrik kaynağı olan nesneden veya duruma göre, kaynağı kazazededen ayırmaya çalışılmalıdır. Ya da kazazedenin, ayaklarına veya kollarının altından gövdesine dolanacak bir ip yardımı ile, dokunmadan çekerek elektrik akımından uzaklaştırılmalıdır. Eğer mutlaka kazazedeye dokunmak gerekirse kazazede  kuru ve bol elbisesinden tutulup çekilerek uzaklaştırılmalıdır. Ancak bu son bir çare olarak yapılmalıdır.

• Elektrik akımının kesilmiş olduğundan kesinlikle emin olmadan kazazedenin vücuduna dokunulmamalı ve iletken zemine yada malzemeye basılmamalıdır.
• Mutlaka nemli ve ıslak cisimler yada metalik bir cihazla elektrik kaynağını uzaklaştırmaya çalışmamalıdır.
• Akım kesilmeden kazazedenin ve akımın bulunduğu yere yaklaşılmamalıdır. Bunun için TEDAŞ veya İtfaiye yetkililerinden yardım istenmelidir.
• Yüksek voltaj sebebiyle oluşan kazalarda ise kesinlikle akım kesilmelidir. Resmi yetkililerden elektrik akımının kesildiğini ve gerekiyorsa, yalıtıldığını öğrenmeden kazazedeye yaklaşılmamalıdır.
• 18-20 metrelik bir güvenlik mesafesi aşılmamalı ve çevredeki insanlar  yaklaştırılmamalıdır. Bu konu tren ve tramvay elektrik hatlarındaki hasarlarda hayati önem taşımaktadır.

Gerek elektrik çarpmalarında gerekse her türlü yaralanmalarda vakit kaybetmeden yaralıyı hemen en yakın ilk yardım merkezlerine ve hastaneye yetiştirmek  en doğru işlemdir. Aslında her insanın ilk yardım konusunda az da olsa bilgisi olmalıdır. İlk yardımın amacı hayat kurtarmaktır.

Hastaya veya yaralıya müdahalede bulunanların ilkyardım eğitimi almış olmaları, yaşamın sürdürülmesinde, sakatlanmaların önlenmesinde ve iyileşme sürecinin kısaltılmasında belirleyici rol oynayacaktır. İlkyardım eğitimi almamış kişilerin, ilkyardım uygulamalarında bulunmaları sakıncalı sonuçlar doğurabilir. Bu sebeple ilkyardım uygulayacak olan kişilerin, mutlaka ilkyardım eğitimi almış olmaları, öncelikli amaçlarının kişilere zarar vermemek olduğunu bilmeleri ve hayati tehlike meydana getirecek müdahalelerde bulunmamaları son derece önemlidir. Günümüzde birçok merkezlerde ilk yardım kursları açılmaktadır. İlkyardım yönetmeliği doğrultusunda başarılı olan kursiyerler  ilk yardım sertifikası sahibi olmaktadır. Ayrıca işyerlerinde de ilkyardım eğitimi verilmektedir. Yangında, yaralanmalar da (ambulans gibi), elektrik işlemleri  için aşağıdaki numaralar aranmalıdır.

1. İtfaiye 110
2. Acil yardım 112
3. Elektrik Arıza 186

Elektrik enerjisini kullanmasını bilenler için elinde insanlığa hizmet eden bir yardımcı, kullanmayı bilmeyenler ve dikkatsizler için büyük bir düşman olduğu unutmamalıdır. Unutulmamalıdır ki;

ELEKTRİK ASLA HATA KABUL ETMEZ.