bobinaj nedir

bobinaj

Bobinaj nedir?

Elektrik motorlarının elektrik akımını taşıyan ve taşıdığı elektrik akımı kadar manyetik alan oluşturan ya da üzerinde bir gerilim meydana getiren iletkenlerin hazırlanması, yerine yerleştirilmesi, gereken uç bağlantılarının ve kablo yalıtımlarının yapılması gibi işlemlerin tümüne bobinaj denir.

Elektrik motorları kaç gruptan meydana gelmiş ise o kadar da bobinaj çeşidi vardır. Bunlar ;

A- Doğru akım motorlarında

1- Rotor sargıları

Seri sargılar,
Paralel sargılar

2- Stator sargıları

B- Alternatif akım motorlarında

Bir fazlı asenkron motorlar (endüksiyon motor),
Çok fazlı asenkron motorlar,
Transformatörler (bir ve çok fazlı),
Bir fazlı kollektörlü alternatif akım motorları,
Çok fazlı kollektörlü alternatif akım motorları,
Özel motorlar,
Bir fazlı senkron motorlar,
Çok fazlı senkron motorlar.

Bir Bobinaj Atölyesinde Kullanılan Bobinaj Malzemeleri

Elektrik bobinaj atölyesinde motor sarımı için kullanılacak, tornavida, tel fırça, havya, makaron, bobinaj (ağaç) tokmağı, keski, çekiç, pürmüz, makas, oluk sürgü çubuğu, kimyasal madde, presbant, lehim, mikrometre, izolasyon sıvısı (bobinaj verniği), kurutma fırını, bobin teli, bobin sarım makinası ve kalıpları, emaye sıyırma makinesi, yalıtım test cihazı ( meger cihazı), ampermetre, voltmetre, ohmmetre gibi elektrikli ölçme aletleri gibi gerekli bobinaj malzemeleri kullanılmaktadır. Bobinaj sarımında kullanılan bu malzemeler bobinaj firmaları tarafından üretilmektedir. Bobinaj malzemeleri fiyatları her firmaya göre değişkenlik göstermektedir.

Bobinaj Arızalarının Giderilmesi

Arızalar genel olarak stator sargılarında oluşur. Stator sargısının bir kısmı veya tamamı yanmış veya bozulmuş olabilir. Eğer kısmi bir sarım hatası varsa diğer bobinlere zarar verilmeden arıza çözülmelidir. Stator bobinleri tamamen yanmış ise stator bobinleri önce bobinlerin kalıp ölçüleri alınır. Daha sonra bobinaj şeması çıkarılır ve usulüne uygun olarak sökülür. Stator bobinleri sarıldıktan sonra verniklenmiş oldukları için çok sert bir şekildedirler. Sökme işlemi zorlaşırsa bobinlerin kolayca sökülebilmesi için uygulanması gereken yöntemler:

İzoleyi pürmüz ile yakmak.
Büyük güçlü, düşük gerilimli bir transformatörden bozuk bobinlere gerilim uygulayıp kısa devre ederek izolasyonu yakmak.
Demir nüvenin etkilenmeyeceği ama izole ve emaye maddelerin kolayca etkilenebileceği değişiklikte asit veya benzeri bir sıvıya statoru daldırarak bobinleri gevşetmek.

Bobinaj Nasıl Yapılır?

Bobinaj işlemine geçilmeden önce motorun neden çalışmadığını tespit etmek önemlidir. Motor arızalıysa motorun parçaları işaretlenerek sökülmesi işlemine başlanır. İşaretleme yöntemi bobinajcı tarafından dikkate alınmalıdır. İşaretleme işlemi önemlidir. Bazen motor kapaklarında veya diğer parçalarında fabrikasyon bozukluklar ortaya çıkabilir. Böyle durum da motorun toplanması sırasında montaj yapılırken sıkıntılar yaşanmaktadır.

Motor söküldükten sonra kalıp için ölçü alınır. Bobinaj şeması çıkarılır.

Örnek bir bobinaj şemaşı

Bobinler kesilerek 1 veya 2 adet çap ölçüleri için sağlam bobin sökülür.

Bobinlerin kesilmesi

Kalan diğer bobinler de aynı uygun bir şekilde sökülür.
Yanmış, erimiş presbantlar oyuklardan (ankuşlardan) temizlenir. Diğer yalıtkan malzemenin kalınlıkları ölçülüp cins ve özellikleri belirlenir.
Çap ölçümleri yapılarak sipir sayıları için sökülen bobinler izoleli – izolesiz olarak mikrometre ile ölçülür ve sipir sayısı kayıt altına alınır.
Ölçüleri alınan presbant ve bakır tel hazırlanır.
Temizlenen oyuklara presbantlar yerleştirilir.

Bobin ölçüsünün alınması

Ölçüsü alınmış bobinler için kalıplar hazırlanır. Sipir sayısı kadar sarılarak yeni bobinler hazırlanır. Hazırlanan bobinler şemasındaki gibi büyük bir dikkat ve itina ile oyuklara yerleştirilir.
Bobinaj işleminin en önemli kısmı hazırlanan bobinlerin oyuklara yerleştirilmesi işlemidir.
Bobinaj sarımı sırasında çok dikkatli olunmalı herhangi bir izolasyonun soyulması probleminde ( emaye soyulmaları) bobinlerde kısa devreye sebep olur.
Her bobin grubu oyuklara yerleştirildikten sonra ölçü aletleri, seri lamba veya meger cihazı ile kaçak ve kısa devre olup olmadığının kontrolü yapılmalıdır.
Bütün bobin grupları oyuklara yerleştirildikten sonra bobin gruplarına fabrikasyon şekli verilir.
Şekil verme işlemi yapılmasının amacı motor kapaklarının ve rotorun bobinlere temas ederek kısa devre yapmaması içindir.
Bu işlemden sonra motorun bağlantı şemasına göre uç bağlantılarına çok dikkat edilerek lehimle veya kaynakla yapılır.
İzolasyonu yapılan bobinaj tiret, sicim veya keten şeritle sıkıca bağlanarak bandaj yapılır.
Bandaj işlemi bitirildikten sonra motor verniklenerek ve kuruması için kurutma fırınına bırakılır.
Motor verniği kuruduktan sonra söküm sırasında yapılan işaretleme işlemine uygun olarak montajı yapılır.
Toplanan motorun devir sayısı, verdiği gerilim, akım ve benzeri değerlerin ölçümleri yapılır.