Ani Durdurma

Ani durdurma

Ani durdurma

Motorların ani devir yönünün değiştirilmesi prensibine göre yapılan elektriksel frenlemeye ani frenleme veya ters akımla frenleme denir. Elektrik kumanda teknikleri ve frenleme tekniklerinden biri olan ani durdurma, döndürme momentini ters yönde çevirerek motorun miline, ters döndürme momenti uygulamaktır. Frenleme zamanını en kısa sürede olmasını sağlayan sistem ani frenleme yöntemidir. Bir motora ani durdurma işlemi uygulanmadan önce motorun yol alma karakteristik durumunun iyice incelenmesi gerekir. 

Ani durdurma sistemi güçlükle yol alan ve büyük güçteki motorlarda pek uygulanmaz. Aksi halde motor şebekeden aşırı akım çeker.  Döndürdüğü yükte sakıncalı mekanik gerilimler meydana getirir. Bu da birçok sorunlara yol açmaktadır. Mekanik sorunlar  meydana gelmesi bunların başında gelir.

Önemli olan milin ya da bu mile bağlı diğer hareketli parçaların bu ani fren karşısında bir eğilmesi göz önünde bulundurulmalıdır. Motor yere iyice bağlanmış olmalıdır. Aksi halde ani fren karşısında motoru yere sabitlemek için kullandığımız cıvataların kopması ve statorun dönmesi bile söz konusu olabilir.

Bir diğer mekanik sorun ise motorun bağlı olduğu sistemtir. Sistem bu ani frenlemeye izin vermelidir. Şayet bir bant sisteminde kullanılan bir motor ise ve ani durdurma sonucunda bant üzerindeki malzemeyi üzerinden fırlatıp atar. Bu durumda ani frenleme sakıncalıdır.

Alınması gereken diğer bir önlem ise elektriksel önlemdir. Durdurma için motora ters döndürme momenti uygulandığı için motor durma sırasında sonra ters yönde dönmek isteyecektir.  Herhangi bir önlem alınmazsa motor durduktan sonra ters dönmeye başlar. Burada bazı algılayıcılarla bu anı belirleyerek durma anında motorun enerjisi kesilmelidir. Gerekiyorsa durma anında mekanik bir kilitleme yöntemi ile milin dönmesi engellenmelidir.

Ani durdurulacak olan motor önce şebekeden ayrılır. Sonra ters yönde dönecek şekilde tekrar şebekeye bağlanır. Bu esnada motorda ters yönde bir döndürme momenti oluşur. Devir sayısı hızla düşer. Belirli bir zaman sonra da motor tamamen durur. O andan sonra motorun ters yönde dönmesine imkan verilmez. Hemen motor devreden çıkarılır.

Ani durdurma devre şeması

Şekildeki devrede 3 fazlı asenkron motorun çalıştırılması ve ani durdurulması gösterilmiştir. Çalışma sırasında stop butonuna basılma durumunda iki fazın yerinin değiştirilerek tekrar şebekeye bağlanması, motorda meydana getirilen ters döndürme momenti, rotorun devir sayısını hızlı bir şekilde düşürür. Devir sayısı sıfır olduğunda ani durdurma anahtarı açılır. Artık motorun bağlantısı şebekeden tamamen ayrılmış olur. Bu durumda motor ters dönmeden ani olarak durdurulmuş devre dışı bırakılmış olur.

Üç Fazlı Asenkron Motorların Ani Frenlemesi

Bu devrede ileri butonuna basıldığı zaman (I) kontaktörü enerjilenir. Normalde kapalı (I) kontağı açılır, normalde açık (I) kontakları kapanır. Motor ileri yönde dönmeye başlar. (A) ani durdurma anahtarının ileri dönüş yönündeki kontağı kapanır. Normalde kapalı olan (I) kontağı açıldığı için (G) kontaktörü enerjilenmez. (R) fazından gelen akım (A) ani durdurma anahtarının ileri dönüş yönündeki kontağından, geri butonu üst kontaklarından ve normalde kapalı (G) kontağından geçerek (I) kontaktörünü sürekli olarak çalıştırır. Bu durumda motor ileri yönde devamlı olarak döner. Motorun ileri yöndeki dönüşü, durdurma butonuna basılıncaya kadar devam eder.

Durdurma butonuna basıldığı zaman (I) kontaktörünün enerjisi kesilir. Güç devresinde (I) kontakları açılır. Motor şebekeden ayrılır. Kumanda devresinde açılmış olan (I) kontağı kapanır. Rotor ileri yönde dönmekte olduğu için (A) ani durdurma anahtarının ileri dönüş yönündeki kontağı kapalı kalır. Bu kontak ve normalde kapalı (I) kontağı üzerinden geçen akım (G) kontaktörünü enerjilendirir. Güç devresinde (G) kontakları kapanır. İki fazın yeri değişmiş olduğundan motor tekrar şebekeye bağlanır. Rotoru ileri yönde dönmekte olan motorda, ters yönde bir döndürme momenti oluşur. Devir sayısı hızla düşerek sıfır olur. Bu durumda ani durdurma anahtarı normal konumuna döner. (G) kontaktörünün enerjisi kesilir. Motor şebekeden ayrılır. Ters yönde dönmeye başlamadan motor ani olarak durmuş olur.