AC Motor Nedir?

AC motor

AC motor nedir?

Stator sargılarından aldığı elektrik enerjisini rotor kısmına vererek dönme hareketi yapar. Bu hareketi

mekanik enerjiye çeviren elektrik makinasına AC motor denir. Sanayide en çok kullanılan elektrik motorları  AC motorlardır. AC motorlara aynı zamanda asenkron motor da denir. Çalışma prensibi bakımından bu tip AC motorlara indüksiyon motorları da denir.

• Alternatif akım motorları devamlı bakım gerektirmezler
• Devir sayıları yük bindiğinde fazla değişim göstermezler
• AC motor hız kontrol devresi, devir sayıları rahat bir şekilde ayarlanır
• AC motorlar yapılışların dan dolayı diğer elektrik motorlarına göre daha ucuzdur
• Bakıma daha az ihtiyaçları vardır
• Asenkron motorlar çalışırken elektrik arkı meydana getirmezler.

Asenkron Motor: Stator sargıları ile aldığı elektrik enerjisini rotorunda dönme hareketi yaparak mekanik enerjiye çeviren elektrik makinasıdır. Çalışma prensibi bakımından asenkron motorlara “indüksiyon motorlar” da denir.

Asenkron Motor Yapısı

• Stator: Yalıtılmış silisyum saclardan 0,4-0,8 mm kalınlığında özel kalıplarda üretilerek imal edilirler. AC motorun duran parçasına stator denir. Statorun iç bölümünde izoleli bakır telden yapılan  sarımlar vardır. Bu kısımdaki sarımların işlevi elektrik gerilimi uygulandığı zaman rotorun dönmesini sağlayan alanı oluşturmaktır.
• Rotor:  AC motorun dönen kısmıdır. İnce çelik saclar üst üste paketlenerek rotoru meydana getirir. İkinci bir manyetik alan oluşması için rotor gövdesi üzerine oyuklar açılarak alüminyum çubuklar yerleştirilir. Stator üzerinde oluşan manyetik alanın etkisinden faydalanmak amacıyla yapılır. Bu işlem rotoru sargılı bilezikli asenkron motorlar içinde geçerlidir.
• Gövde: Soğutmanın iyi olabilmesi için asenkron (AC) motorların gövdesi çıkıntılı olarak üretimi yapılır. Gücü küçük olan motorların yüzeyi düzdür. Orta güçteki motorların ise havayı aktarabilmeleri için yüzeyleri çıkıntılı yapılır.
• Kapaklar: Asenkron motorun statoru, iki kapak yardımı ile dış ortamdan ayrılır. Rotoru tutan kapakların üzerinde rulmanlar yataklara yerleştirilmiştir. Küçük güçlü motorlarda yataklar grafikli pirinçlerden yapılır. Bu yataklar kendi kendini yağlar. Rotor milleri üzerine, büyük güçlü motorların rulmanları gibi yerleştirilir.
• Rulmanlar ve Yataklar: Asenkron motorlarda rotorun rahat dönebilmesi için kapak üzerine yerleştirilen rulmanlar yada metal yataklar bulunur. Motor verimini bozulan rulmanlar düşürür. Bundan dolayı rulmanlar belli bir periyodik zaman içerisinde kontrol edilir. Arızalı olanlar yenisi ile değiştirilir. Küçük güçlü motorlarda metal grafikli pirinçten yapılmış metal yataklar uzun yıllar kullanılır.
• Soğutucu Pervane: Asenkron motorlarda sargılar çalışmadan dolayı ısınır. Bu ısınmalar çeşitli sakıncalar ortaya çıkarır. Bunu önlemek için rotor mili üzerine yerleştirilen alüminyum veya plastik soğutucu pervane kullanılır. Bazı motorlarda bu soğutma işlemi dışarıdan tahrik ile yapılır. Diğer ismine de “fan”  denir.

Asenkron Motor Çeşitleri

Faz sırasına göre sıraladığımızda;

• Bir fazlı yardımcı sargılı asenkron motor
• İki fazlı yardımcı sargılı asenkron motor
• 3 fazlı yardımcı sargılı asenkron motor

Bir Fazlı Yardımcı Sargılı Asenkron Motor

Sadece bir sargı ile bir fazlı asenkron motorlar da döner alan meydana gelmez. Ana sargıdan başka  yardımcı bir sargıya da gereksinim duyulur. Oluklara 90° fark ile yerleştirilip ana sargı ile birbirine paralel bağlanırlar. Paralel bağlanan bu sargılara bir fazlı gerilim uygulandığı taktirde, gerilim aynı fazda olduğu için meydana gelen manyetik alanda aynı fazdan olur.

Böylece ana ve yardımcı sargı arasında yapay olarak faz farkı meydana gelir. Bir fazdan iki faz oluşturularak bir döner alan meydana getirilir. 90°  faz farkı oluşturmak için yardımcı sargıya seri bağlı kondansatör, bobin, omik direnç bağlanarak üç faz farkı meydana getirilebilir. İlk kalkınmada yardımcı sargı, ana sargının manyetik alanını destekler. Bir fazlı AC elektrik motorları normal devrine yaklaştıkça, yardımcı sargı, ana sargı ve rotor üstünde ters bir etki yaratır. Normal çalışmayı sağlamak için yardımcı sargı devreden çıkartılır. Eğer yardımcı sargı devreden çıkmaz ise, ince kesitli yardımcı sargı fazla akım çekeceğinden dolayı ısınır ve yanar.

• Yardımcı sargıyı merkezkaç ile devreden çıkarma
• Yardımcı sargıyı triyaklı devre ile devreden çıkarma
• Yardımcı sargıyı manyetik (yol verme) röle ile devreden çıkarma
• Yardımcı sargılı ve kalkış kondansatörlü
• Yardımcı sargılı ve daimi kondansatörlü
• Yardımcı sargılı kalkış ve daimi kondansatörlü

İki Fazlı Asenkron Motor

Motorun statorunda sargı eksenleri arasında 90° lik elektriksel açı yapan iki tane sargı vardır. Rotor sargısı kısa devre sargısından meydana gelir ve sincap kafes şeklindedir. Küçük güçlerde kullanılan iki fazlı asenkron motorlar otomatik AC motor kontrol devrelerde servo motor olarak kullanılır.

3 Fazlı Asenkron Motor

Motorun statorunda sargı eksenleri arasında 120° faz farkı vardır. Üç tane bir fazlı sargı vardır. Bu sargılar kendi aralarında yıldız veya üçgen bağlanırlar. Bu sargılar stator oluklarına bobin olarak yerleştirilir. Yerleştirilen bobinler birbirleri ile seri bağlanırlar. Seri bağlanan bobinler faz sargısını meydana getirirler. Büyük güçlü yapıdadırlar. Sanayide çok kullanılan motor çeşididir

Asenkron yapılarına göre;

• Rotoru kısa devre çubuklu asenkron motorlar
• Rotoru sargılı (bilezikli) asenkron motorlar

Üniversal Motor

Üniversal motorun yapısı doğru akım (DC) seri motora benzer. Sac paketlerden yapılan statoru  çıkık kutupludur. Rotoru da doğru akım makinasının rotoru gibi sac paketinden yapılır. Rotor oluklarında bulunan sargılar DC motor rotor sargıları ile aynıdır. Yapısı itibariyle doğru akım motorlarının özelliklerine sahip oldukları için, hem doğru akımda hem de alternatif akımda kullanılırlar. İki akımda da kullanıldıkları için bu motorlara üniversal motor denir. Seri motorların da özelliklerine de sahiptirler. Rotor ve kutup sargıları seri bağlandığı için bu motorlara üniversal seri motorlar adı verilir.

Üniversal Motor Özellikleri

• Devirleri 15000 – 20000 d/d’ ya kadar çıkar
• Üniversal motorun öbür motorlardan farkı, devirleridir. Boşta iken devir sayıları yükselir
• Yüke bağlı olarak devir sayıları değişir.
• Döndürme ve kalkınma momentleri yüksek olur.
• Üniversal motorlar 1 /500 HP ile 2 /3 HP arasında küçük güçte imalatı yapılır.
• Üniversal motorlar AA ile çalıştırıldığında DA göre devir sayısı -yük özelliği düşük olur.

Üniversal Motor Yapısı

Motorların yapılarında, DC ve AC motorlar gibi çalışmaları için stator, rotor, kolektör ve fırçaları vardır.

Üniversal motorların yapıları şöyle incelenir;

• Rotor (endüvi)
• Stator (endüktör)
• Fırçalar
• Kolektör
• Yataklar ve diğer parçalar